حدیث معضل

معضل:

حدیثی که در اثناء سند آن دو راوی یا بیشتر بصورت متوالی و پشت سرهم حذف شده باشد، مُعضَل گویند.^[۱]

[۱]– پس یکی از شروط مُعضَل بودن آنست که حداقل دو راوی محذوف باشند و این دو راوی حذف شده باید پشت سر هم (در هر جای سند) باشند. بعنوان مثال حدیثی که حاکم در «معرفه علوم الحدیث» با سند خود از قعنبی از مالک آورده است که ابوهریرهس گفت: رسول الله ج فرمود: «للمملوک طعامه و کسوته بالمعروف، و لایکلف من العمل الا ما یطیق» حاکم می‌گوید: این حدیث مَعضَل از مالک است که در موطأ نیز آن را معضل نموده است.

این حدیث معضل است، زیرا سند موصول آن در غیر موطأ آمده که در سند آن بین مالک و ابوهریره دو راوی بصورت پشت سرهم حذف شده‌اند و در حقیقت سند بصورت: (…عن مالک عن محمد بن عَجلان عن أبیه عن أبوهریره) بوده است.

اجتماع معضل با برخی از صورت‌های حدیث معلق:

همانطور که سابقا گفته شد؛ هرگاه در سند حدیث از ابتدای آن یک راوی یا بیشتر حذف شده باشد، حدیث را معلق گویند. بنابراین، اگر حدیثی یافت شود که:

– در ابتدای سند آن دو راوی بصورت پشت سر هم حذف شده باشند، این حدیث هم معلق است و هم معضل.

– اما اگر در وسط سند دو راوی بصورت پشت سر هم محذوف باشند، آنگاه حدیث فقط معضل است نه معلق.

– اگر در ابتدای سند فقط یک راوی محذوف باشد، حدیث معلق است نه معضل.

حکم حدیث معضل: حدیث معضل ضعیف است، و وضعیت آن از مرسل و منقطع نیز بدتر است، زیرا حذف شده‌‌ی بیشتری در اسناد آن است، و این حکم مورد اتفاق علما است. (نگاه کنید به: تیسیر مصطلح الحدیث، دکتر محمود طحان، ص ۶۲-۶۳).