حج مستحب و واجب چه حکمی دارند؟

حج مستحب و واجب چه حکمی دارند؟

 

الحمدلله،

کسی که توانایی ادای حج را دارد، باید فوراً آن را ادا کند؛ به دلیل فرموده پیامبر صلی الله علیه و سلم : “من أراد الحج فلیتعجل، فإنه قد یمرض المریض، تضل الضاله، و تعرض الحاجه” (صحیح ابن ماجه : ۲۳۳۱)، یعنی: «هر کسی اراده حج کرد، شتاب کند؛ چون امکان دارد مریض شود یا مرکبش را از دست بدهد و اینکه نیازی پیش آید».

و منظور از توانایی و یا استطاعت در باب حج عبارت است از : علاوه بر سلامت جسمی، مازاد بر مخارج افراد تحت تکفل، مقدار مالی داشته باشد که در رفت و برگشت او را کفایت کند و همچنین امنیت راه.

و دلیل شرط بودن سلامتی برای فرضیت حج، حدیث ابن عباس است : “أن امرأه من خثعم قالت : یا رسول الله، إن أبی أدرکته فریضه الله فی الحج شیخا کبیرا، لایستطیع أن یستوی علی الراحله، فأحج عنه؟ قال : حجی عنه” (متفق علیه)، یعنی: «زنی از قبیله خثعم گفت ای رسول خدا! حج بر پدرم واجب شده است اما او مردی مسن است و نمی‌تواند بر شتر بنشیند آیا به جای او حج کنم؟ پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود : به جای او حج کن».

دلیل اینکه حج‌کننده باید مقدار مالی داشته باشد که از نیاز او و افراد تحت تکفلش اضافی باشد، فرموده پیامبر صلی الله علیه و سلم است : “کفی بالمرء إثما أن یضیع من یقوت” (صحیح – ابو داود : ۱۶۷۶/۱۱۱/۵)، یعنی: «برای گناهکار شدن شخصی همین کافی است که حق افراد تحت تکفل خود را ضایع کند».

امنیت راه به این دلیل شرط است که ادای حج بدون امنیت موجب ضرر می‌شود، و شریعت از ضرر در هر صورت نهی کرده است.

و کسی که حج واجب را ادا کرده باشد و در آینده هنوز استطاعت حج کردن داشته باشد مستحب است که هر پنج سال حج را ادا کند، پیامبر صلی الله علیه و سلم در حیث قدسی از خداوند اینچنین میفرماید: “ان عبدا صححت له جسمه و وسعت علیه فی المعیشه تمضی علیه خمسه اعوام لا یمضی الی لمحروم” (صحیح – روایت ابن ابی شیبه و ابن حبان)، یعنی: “بنده ای که صحت و تندرستی به او عطا کرده ام و در زندگی و معیشتش گشایش داده ام، پنج سال میگذرد و به سوی من (یعنی حج) نمیآید محروم است”، ابن فرحون در کتاب مناسکش گفت: این مسئله بر استحباب و تاکید حج کردن در این مدت دلالت دارد.

بنابراین در مورد حج، اگر استطاعت باشد زود رفتن به حج واجب است، و سپس اگر در آینده باز هم استطاعت داشته باشد مستحب است که هر پنج سال یکبار حج کند.

وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین