جوانب مختلف اخلاق نیک

اخلاق نیک جوانب مختلف و متعددی دارد از جمله:

الف) اخلاق با خداوند متعال: مهمترین اخلاقی که باید در برابر خداوند متعال رعایت شود، توحید است. چنانکه خداوند متعال بدان امر می کند: «وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً» (نساء: ۳۶) «و الله را بپرستید و چیزی را با او شریک مگردانید». و بدترین اخلاقی که باید در برابر خداوند متعال ترک شود، شرک است که خداوند متعال در مورد آن هشدار داده و از آن نهی کرده است: «إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ» (نساء: ۴۸؛ ۱۱۶) «قطعاً الله، شرک آوردن به او را نمی‌آمرزد و جز آن (هرگناهی) را برای هر که بخواهد می‌آمرزد».

و می فرماید: «إِنَّهُ مَنْ یُشْرِکْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ الْجَنَّهَ وَ مَأْواهُ النَّارُ وَ ما لِلظَّالِمینَ مِنْ أَنْصارٍ» (مائده: ۷۲) «همانا هرکس به الله شرک آورد، الله بهشت را بر او حرام کرده است و جایگاه او دوزخ است و ستمکاران را یاوری نیست». 

خداوند متعال مثال مشرک را برده ای معرفی می کند که مالکش از او راضی نیست. رسول خدا در حدیثی فرمودند: «إِنَّ اللَّهَ أَمَرَ یَحْیَى بْنَ زَکَرِیَّا بِخَمْسِ کَلِمَاتٍ … أَوَّلُهُنَّ أَنْ تَعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئًا، فَإِنَّ مَثَلَ مَنْ أَشْرَکَ بِاللَّهِ کَمَثَلِ رَجُلٍ اشْتَرَى عَبْدًا مِنْ خَالِصِ مَالِهِ بِذَهَبٍ أَوْ وَرِقٍ ثُمَّ أَسْکَنَهُ دَارًا، فَقَالَ: اعْمَلْ وَارْفَعْ إِلَیَّ، فَجَعَلَ العَبد یَعْمَلُ وَیَرْفَعُ إِلَى غَیْرِ سَیِّدِهِ، فَأَیُّکُمْ یَرْضَى أَنْ یَکُونَ عَبْدُهُ کَذَلِکَ؟ وَإِنَّ اللَّهَ خَلْقَکُمْ وَرَزَقَکُمْ، فَاعْبُدوهَ وَلَا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئًا…»:[۱] «خداوند متعال یحیی بن زکریا را به پنج چیز امرنمود … اولین آنها این بود که: خداوند را عبادت کنید و چیزی را با او شریک نکنید. مثال کسی که به خداوند شرک می ورزد همچون کسی است که از بهترین اموالش، با طلا یا پول، برده ای را خریده و او را در خانه ای سکونت دهد. و به او بگوید: کار کن و درآمد آن را به من پرداخت کن. پس آن بنده کار می کند و درآمد آن را به دیگری می پردازد. براستی چه کسی از شما راضی می شود برده ی او چنین باشد؟ همانا خداوند شما را خلق کرده و به شما روزی می دهد، پس تنها او را عبادت کنید و چیزی را با او شریک نکنید.»

و در این زمینه یکی از مواردی که رعایت آن در برابر خداوند متعال لازم است این است که بدانیم به خاطر عملی که از ما سر می زند از خداوند معذرت بخواهیم و به خاطر آنچه از جانب خداوند به ما می رسد، او را سپاس بگوییم. و اینگونه پیوسته شاکر نعمت های او بوده و به خاطر اعمال خود به درگاه او عذر آوریم. و درحالی که نعمت او را خواستاریم و شاهد عیب و اعمال خود هستیم به سوی او حرکت کنیم.

[۱] – مسند احمد، بخاری در تاریخ، ترمذی؛ و آلبانی در صحیح الجامع: ۱۷۲۴ و صحیح الترغیب: ۵۳۳ آن را صحیح دانسته است.