جمع بین دو نماز (۲)

همان طور که در پست قبلی گفته شد برای مسافر این اجازه هست که بین ظهر و عصر یا بین مغرب و عشاء جمع کند. یعنی شخص مسافر می تواند نماز عصر را در وقت ظهر با هم بخواند و یا این که نماز ظهر را در وقت عصر با هم بخواند و همچنین می تواند مغرب را در وقت عشاء با هم بخواند و یا نماز عشاء را در وقت مغرب با هم بخواند. اما روش سنت جمع بین دو نماز چگونه است.

سنت این است که اگر مسافر بعد از غروب خورشید قصد سفر داشت، قبل از حرکت بین مغرب و عشاء جمع کند یعنی عشاء را در وقت مغرب بخواند اما اگر قبل از غروب خورشید به سفر رفت، سنت این است که مغرب را تا وقت عشاء به تأخیر بیدازد و با عشاء جمع کند و همچنین اگر مسافر بعد از زوال خورشید خواست به سفر برود، قبل از حرکت بین ظهر و عصر جمع کند و عصر را در وقت ظهر بخواند اما اگر قبل از زوال خورشید به سفر رفت، نماز ظهر را تا وقت عصر به تأخیر بیندازد و با عصر جمع کند. دلیل:

از أنس روایت است: «کان رسول الله صلى الله علیه وسلم إذا ارتحل قبل أن تزیغ الشمس أخر الظهر إلی وقت العصر ثم نزل فجمع بینهما فإن زاغت الشمس قبل أن یرتحل صلی الظهر ثم رکب»: (پیامبرصلى الله علیه وسلم وقتی که قبل از زوال خورشید سفر می کرد، نماز ظهر را تا وقت عصر به تأخیر می انداخت؛ سپس توقف می کرد و آن دو (ظهر و عصر) را با هم می خواند؛ و اگر قبل از شروع سفر، خورشید زوال می کرد، نماز ظهر را می خواند و بعد از آن حرکت می کرد). (متفق علیه، صحیح بخاری/ ش۱۱۱۲ و صحیح مسلم/ ش۷۰۴).

از معاذ روایت است: «أن النبی صلى الله علیه وسلم کان فی غزوه تبوک إذا ارتحل قبل أن تزیغ الشمس، أخر الظهر حتی یجمعها إلی العصر، یصلیهما جیمعا، و إذا ارتحل بعد زیغ الشمس، صلی الظهر و العصر جمیعا ثم سار، و کان إذا ارتحل قبل المغرب أخر المغرب حتی یصلیها مع العشاء و إذا ارتحل بعد المغرب عجل العشاء فصلاها مع المغرب»: (پیامبرصلى الله علیه وسلم در غزوه تبوک وقتی که قبل از زوال خورشید حرکت می کرد، ظهر را به تأخیر می انداخت و به هنگام عصر، با نماز عصر جمع می کرد و هرگاه بعد از زوال خورشید حرکت می کرد، نماز ظهر و عصر را با هم می خواند و پس از آن حرکت می کرد و اگر قبل از مغرب سفر می کرد نماز مغرب را به تأخیر می انداخت تا آن را با عشاء بخواند؛ ولی اگر بعد از غروب آفتاب حرکت می کرد، نماز عشا را جلو می انداخت و با مغرب می خواند). (سنن ابی داود/ ش۱۲۲۰ و سنن ترمذی/ ش۵۵۳).

آنچه که بیان شد مربوط به جمع دو نماز در سفر بود اما گاهی اوقات برای شخص مکلف که مقیم هم هست عذری غیر از سفر (مثلا مریض هست یا هوا بارانی و سرد است یا باد شدید وسردی در حال وزدین است و…) پیش می آید که در این صورت شخص می تواند بین دو نماز جمع کند و حتی اگر عذری هم نداشته باشد (در صورتی که برای وی عادت نشود) می تواند بین دو نماز جمع کند.

ابن عباس می گوید: «جمع رسول الله صلى الله علیه وسلم بین الظهر و العصر و المغرب و العشاء بالمدینه فی غیر خوف و لامطر. قیل لابن عباس ما أراد إلی ذلک؟ قال: أراد أن لایحرج أمته.»: (پیامبرصلى الله علیه وسلم در مدینه بدون ترس و باران نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا را باهم جمع کرد. به ابن عباس گفته شد: چرا رسول الله این کار را کرد؟ گفت: خواست امتش درسختی نیافتد). (صحیح مسلم/ ش:۱۶۶۷ و ش: ۱۶۶۳) و (سنن ابی داود/ ش:۱۲۱۳)

امام نووی می گوید: (جماعتی از علما بر این عقیده هستند که جمع در حضر هنگام ضرورت برای کسی که آن را به عادت تبدیل نکند، جایز است و این قول ابن سیرین و اشهب که از شاگردان امام مالک است و همچنین این رأی را خطابی از قفال و شاشی کبیر (یکی از شاگردان شافعی) از ابواسحاق مروزی از جماعتی از اصحاب حدیث نقل کرده اند و ابن منذر هم آن را ترجیح داده است و ظاهر قول ابن عباس (أراد أن لایحرج أمته) که جواز آن را به بیماری و غیره نسبت نداد، این نظریه را تأیید می کند. (شرح مسلم/ ج۵/ ص۲۱۹)

این بود چکیده ای از جمع بین دو نماز و مسایل مربوط به آن. مرا از دعای خیرتان فراموش نکنید.

نویسنده: امید خزاعی