وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
جمع بین دو نماز در عرفه و مزدلفه
علماء اتفاق دارند که جمع بین نماز ظهر و عصر بصورت جمع تقدیم در وقت نماز ظهر در عرفات و جمع بین نماز مغرب و عشاء بصورت جمع تاخیر در وقت نماز عشاء در مزدلفه سنت است. چون پیامبر صلی الله علیه و سلم چنین کرده‌اند.
جمع بین دو نماز در سفر
جمع بین دو نماز در سفر در وقت یکی از آنها جایز است، بنا به قول اکثر اهل علم، فرق نمی‌کند که مسافر آنها را در حال فرود آمدن بخواند یا در حال راه رفتن در هنگام سفر.
از معاذ روایت شده است که: پیامبر صلی الله علیه و سلم در جنگ تبوک هرگاه خورشید پیش از کوچ کردن زوال می‌کرد، نماز ظهر و عصر را در وقت نماز ظهر می‌خواند جمع تقدیم
و هرگاه پیش از زوال خورشید کوچ می‌کرد، نماز ظهر را به تاخیر می‌انداخت و وقتی‌که برای نماز عصر فرود می‌آمد، هر دو را با هم می‌خواند جمع تاخیر
و برای نماز مغرب نیز چنین می‌کرد که: هرگاه خورشید پیش از کوچ کردن غروب می‌نمود، بین مغرب و عشا را جمع می‌کرد 🍏جمع تقدیم
و اگر پیش از غروب خورشید کوچ می‌نمود نماز مغرب را به تاخیر می‌انداخت تا زمانی که برای نماز عشاء فرود آمد و آنها را با هم می‌خواند جمع تاخیر
به روایت ابوداود و ترمذی که گفته حدیثی است حسن
از کریب روایت شده و او نیز از ابن عباس روایت کرده که گفته است:
آیا می‌خواهید چگونگی نماز پیامبر صلی الله علیه و سلم در سفر را برایتان بگویم؟ گفتیم: بگو، گفت:
هرگاه پیش از حرکت او از منزل، خورشید زوال می‌نمود پیش از آنکه سوار شود، بین نماز ظهر و عصر جمع می‌کرد (جمع تقدیم).
و هرگاه پیش از زوال، حرکت می‌کرد به سیر خویش ادامه می‌داد تا اینکه وقت نماز عصر فرا میرسید، آنوقت فرود می‌آمد و بین نماز ظهر و عصر جمع می‌کرد (جمع تاخیر).
و هرگاه در منزلش وقت نماز مغرب فرا میرسید، مغرب و عشاء را در منزل می‌خواند (جمع تقدیم).
و هرگاه در منزل وقت مغرب فرا نرسیده بود، سوار می‌شد تا اینکه وقت نماز عشاء فرا میرسید
میرسید آنوقت فرود می‌آمد و مغرب و عشاء را با هم می‌خواند (جمع تاخیر). احمد آن را روایت کرده است.
شافعی نیز در مسند خود چیزی شبیه بدان روایت کرده و گفته است: هرگاه پیش از زوال خورشید، راه می‌افتاد، نماز ظهر را بتاخیر می‌انداخت تا در وقت عصر هر دو را با هم بخواند.
بیهقی با اسناد جید آن را روایت کرده و گفته است: جمع بین دو نماز بسبب معذوریت در بین اصحاب و تابعین مشهور و مورد عمل قرار گرفته است.
مالک در موطا از معاذ روایت کرده که: پیامبر صلی الله علیه و سلم روزی در جنگ تبوک نماز را بتاخیر انداخت سپس بیرون آمد و نماز ظهر و عصر را با هم جمع کرد، سپس به داخل رفت. سپس بیرون آمد ونماز مغرب و عشاء را با هم جمع نمود.
امام شافعی گفته است: اینکه معاذ می‌گوید: سپس به داخل رفت و سپس بیرون آمد، این سخن می‌رساند که پیامبر صلی الله علیه و سلم در منزلی فرود آمده است.
و ابن قدامه در “المغنی“ بعد از ذکر این حدیث می‌گوید: ابن عبدالبر این حدیث را “صحیح و ثابت الاسناد“ می‌داند. بنا به روایت سیره نویسان، غزوه تبوک در سال نهم هجری بوده است.
این حدیث بهترین و واضحترین دلیل است بر علیه کسانی که می‌گویند جمع باید در حال راه رفتن باشد نه در حال منزل کردن.
چه پیامبر صلی الله علیه و سلم نماز را جمع می‌کرد در حالیکه در منزل فرود آمده و در خیمه خویش ساکن شده بود و برای جمیع نمازها از خیمه بیرون می‌آمد و پس از ادای نمازها بصورت جمع دوباره به خیمه خویش بر می‌گشت.
و مسلم هم این حدیث را در صحیح خویش روایت کرده و گفته است: “ او نماز ظهر و عصر را با هم و نماز مغرب و عشاء را با هم می‌خواند“.
چون این حدیث صراحت دارد و به ثبوت رسیده و معارضی نیز ندارد، بر طبق حکم آن عمل می‌شود.
بعلاوه جمع بین دو نماز، یکی از رخصتهای سفر است و اختصاص به حالت راه رفتن ندارد. بهمانگونه که شکسته خواندن و مسح بر خفین نیز چنین هستند.
ولی بهتر است که بصورت جمع تاخیر باشد. پایان سخن شافعی.
برای “جمع“ و “قصر“ نیت شرط نیست (یعنی لازم نیست که مسافر قبلا نیت آن کند).
ابن تیمیه می‌گوید: قول جمهور علما بر اینست، و پیامبر صلی الله علیه و سلم هنگامی که با یاران خود نماز را بصورت “جمع“ و “قصر“
می‌خواند، به کسی دستور نمی‌داد که برای قصر و جمع قبلا نیت کنند. بلکه از مدینه به سوی مکه بیرون رفت و نماز را دو رکعتی و بدون جمع می‌خواند، سپس با یاران خود در عرفات نماز ظهر را خواند و به آنان خبر نداد که می‌خواهد نماز عصر را بعد از آن بخواند، سپس بعد از سلام دادن نماز ظهر (بلافاصله) با آنان نماز عصر را خواند در حالیکه نیت جمع نکرده بودند. این، برای جمع تقدیم. و همچنین وقتی که از مدینه بیرون رفت، در “ذی الحلیفه“ نماز عصر را با آنان بصورت شکسته خواند در صورتیکه بدانان دستور نداده بود که نیت قصر کنند. و اما در‌باره پشت سر هم بودن دو نمازی که با هم جمع شوند گفته است: صحیح آنست که موالات نه در جمع تقدیم و نه در جمع تاخیر شرط نیست. چه برای آن در شریعت حدی وجود ندارد، بعلاوه مراعات موالات، مقصود و هدف رخصت را از بین می‌برد.
شافعی گفته است: اگر نماز مغرب را با نیت جمع، در منزلش خواند، سپس به مسجد رفت و نماز عشاء را خواند، جایز است. و مانند آن نیز از احمد روایت شده است.