ثمرات علم

یقین به آخرت؛ اگر علم هیچ فایده ای جز یقین نمی داشت بر ما واجب بود که آن را فراگرفته و در کسب آن تلاش می کردیم. یقین که مهمترین عامل حیات قلب بوده و طمانینه و آرامش و قوت و نشاط قلب و سایر لوازم حیات را در بردارد. و بر این اساس است که خداوند متعال اهل یقین را در کتابش ستایش نموده و می فرماید: «وَبِالآخِرَهِ هُمْ یُوقِنُونَ» (بقره: ۴) «و به روز رستاخیز یقین دارند». و در مورد خلیلش ابراهیم می فرماید: «وَکَذَلِکَ نُرِی إِبْرَاهِیمَ مَلَکُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِیَکُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ» (انعام: ۷۵) «و اینچنین ملکوت آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم نشان دادیم تا از یقین کنندگان باشد».

و از طرفی کسانی را که یقین ندارند، نکوهش نموده و می فرماید: «أَنَّ النَّاسَ کَانُوا بِآیَاتِنَا لَا یُوقِنُونَ» (نمل: ۸۲) «که مردم به آیات ما یقین نمی‌آورند».[۱]

و یقین به آخرت این است که انسان یقین قطعی داشته باشد سرایی جز این دنیا برای او آماده شده است و معادی برای او خلق شده است. و سرای دنیا راهی به سوی معاد و منزلی از منازل سیر کنندگان به سوی معاد می باشد. و علاوه بر اینها بداند که سرای آخرت باقی و همیشگی است و نعمت یا عذاب آن از بین نمی رود. و نعمت و عذاب سرای دنیا نسبت به آخرت چنان است که انسان انگشت خود را در دریا فرو برده و سپس بیرون آورد که آنچه انگشت وی از آب دریا برگرفته، مثال دنیا نسبت به آخرت می باشد؛ پس علم برای او برگزیدن آخرت و ترجیح آن و آمادگی کامل برای دستیابی به آن را فراهم می کند. و باعث می شود سعی و تلاش خود را متوجه آخرت کند. علم نیز تفکر و تذکر و دقت نظر و تامل و اعتبار و تدبر و استبصار نامیده می شود که معانی نزدیک به هم دارند؛ همگی در امری اشتراک و در اموری با یکدیگر تفاوت دارند. علم تفکر نامیده می شود چرا که به کار بردن فکر در زمینه علم می باشد و تذکر نامیده می شود چون یادآوری علمی است که مراعات آن پس از فراموشی و غیبت آن واجب است. و از این قبیل است کلام خداوند متعال که می فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ اتَّقَواْ إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِّنَ الشَّیْطَانِ تَذَکَّرُواْ فَإِذَا هُم مُّبْصِرُونَ» (اعراف: ۲۰۱) «همانا کسانی‌که پرهیزگاری می‌کنند، چون (خاطره و) وسوسه‌ای از شیطان به آن‌ها برسد، به یاد (الله) می‌افتند (و الله را یاد می‌کنند) پس ناگهان بینا می‌گردند».[۲]

[۱] – مفتاح دارالسعاده، ابن قیم: ۲/۴

[۲] – مفتاح دارالسعاده، ابن قیم: ۲/۴۳