تولی شیطان، دوستی با شیطان را گویند که این دوستی با پیروی از گامهای شیطان، تصدیق وعدههای شیطان، و ارتکاب معاصی که شیطان آنها را زیب و زینت میبخشد، به وجود میآید. چنانکه الله متعال میفرماید:
﴿وَمَن یَتَّخِذِ ٱلشَّیۡطَٰنَ وَلِیّٗا مِّن دُونِ ٱللَّهِ فَقَدۡ خَسِرَ خُسۡرَانٗا مُّبِینٗا١١٩ یَعِدُهُمۡ وَیُمَنِّیهِمۡۖ وَمَا یَعِدُهُمُ ٱلشَّیۡطَٰنُ إِلَّا غُرُورًا١٢٠﴾ [النساء: ۱۱۹-۱۲۰].
«و هرکس شیطان را به جای الله ولی و دوست خود بگیرد، قطعاً زیانی آشکار کرده است. (شیطان) به آنها وعده میدهد و آنان را به آرزو میافکند، و شیطان جز فریب و باطل به آنان وعده نمیدهد».
الله متعال خبر داده است که دشمنان او، دوستان شیاطین هستند. و مردم دو گروه هستند:
گروهی با الله و گروهی با شیاطین.
الله متعال میفرماید:
﴿وَإِنَّ ٱلشَّیَٰطِینَ لَیُوحُونَ إِلَىٰٓ أَوۡلِیَآئِهِمۡ لِیُجَٰدِلُوکُمۡۖ وَإِنۡ أَطَعۡتُمُوهُمۡ إِنَّکُمۡ لَمُشۡرِکُونَ١٢١﴾ [الأنعام: ۱۲۱].
«و به راستی شیاطین به دوستان خود (شبههایی) القا میکنند، تا با شما مجادله کنند، و اگر از آنها اطاعت کنید بیگمان مشرک خواهید بود».
پس دشمنی حقیقی که بین انسان و شیطان وجود دارد مسئله بزرگی است که الله متعال آن را چهار بار در قرآن کریم به وضوح بیان نموده است. چنانکه میفرماید:
﴿وَلَا تَتَّبِعُواْ خُطُوَٰتِ ٱلشَّیۡطَٰنِۚ إِنَّهُۥ لَکُمۡ عَدُوّٞ مُّبِینٌ١۶٨﴾ [البقره: ۱۶۸]
«و از گامهای شیطان پیروی نکنید، چرا که او دشمن آشکار شما است».
و پیامبر صلی الله علیه وسلم با اشاره به این دشمنی، طوری که در صحیح مسلم از جابر بن عبدالله انصاری رضی الله عنه روایت شده است، میفرماید:
«إِنَّ الشَّیْطَانَ یَحْضُرُ أَحَدَکُمْ عِنْدَ کُلِّ شَیْءٍ مِنْ شَأْنِهِ»[صحیح مسلم: ۲۰۳۳]
«حقا که شیطان در وقت انجام هرکاری با شما حاضر میشود».
از دیگر فعالیتهای شیطان، سعی او در گمراهنمودن انسان است، چنانکه الله متعال در مورد موسی علیه السلام حکایت میکند که فرمود:
﴿هَٰذَا مِنۡ عَمَلِ ٱلشَّیۡطَٰنِۖ إِنَّهُۥ عَدُوّٞ مُّضِلّٞ مُّبِینٞ١۵﴾ [القصص: ۱۵]
فرمود: «این از عمل شیطان بود، بیگمان او دشمن گمراهکننده آشکاری است».
و همچنین میفرماید:
﴿۞أَلَمۡ أَعۡهَدۡ إِلَیۡکُمۡ یَٰبَنِیٓ ءَادَمَ أَن لَّا تَعۡبُدُواْ ٱلشَّیۡطَٰنَۖ إِنَّهُۥ لَکُمۡ عَدُوّٞ مُّبِینٞ۶٠ وَأَنِ ٱعۡبُدُونِیۚ هَٰذَا صِرَٰطٞ مُّسۡتَقِیمٞ۶١ وَلَقَدۡ أَضَلَّ مِنکُمۡ جِبِلّٗا کَثِیرًاۖ أَفَلَمۡ تَکُونُواْ تَعۡقِلُونَ۶٢﴾ [یس: ۶۰-۶۲].
«ای فرزندان آدم! آیا با شما پیمان نبستم که شیطان را عبادت نکنید، که او برای شما دشمن آشکار است؟! و اینکه مرا عبادت کنید، این راه مستقیم است. و به راستی شیطان گروه زیادی از شما را گمراه ساخت آیا اندیشه نکردید؟!».
﴿جِبِلّٗا﴾:
یعنی خلق بسیار که بر فطرت صحیح و درست بودند. و الله تعالی ایشان را بر آن آفریده است.
کسی که به الله ایمان آورد و از هدایت او پیروی نمود الله او را حفظ نموده و از شر شیطان مصون میدارد و الله تعالی او را کافی است.
﴿أَلَیۡسَ ٱللَّهُ بِکَافٍ عَبۡدَهُۥ﴾ [الزمر:۳۶]
«آیا الله برای بندهاش کافی نیست؟!».
بنده مؤمن در همه امور خود؛ چه بزرگ و چه کوچک، نیاز به اتّباع هدایت الله تعالی دارد. و این نیازمندی وی بیشتر از نیازمندی او به خوردن، نوشیدن و نفس کشیدن است.