تمائم

جمع تمیمه و آن نوشته ‌ایست که به گردن بچه جهت دفع چشم زخم آویزان می‌شود و گاهی اوقات بزرگسالان زن و مرد هم از آن استفاده می‌کنند. و دو نوع است:

نوع اول: آن که با آیات قرآن است، بدین صورت که آیاتی از قرآن و یا اسماء و صفات خدا روی کاغذی نوشته می‌شود و آن را برای طلب شفا به مریض می‌‌بندند، علما در این نوع اختلاف دارند. در این باره دو نظریه وجود دارد:

نظریه اول: آن را مباح می‌‌داند، این نظریه از عبدالله ابن عمرو بن عاص، روایتی از احمد ابن حنبل، ابو جعفر الباقر و ظاهر آنچه از عائشه روایت شده نقل شده است. و اینها حدیث منع آویزان کردن تمائم را حمل بر موردی می‌دانند که در آن کلمات شرکی باشد.

نظریه دوم: آن را ناجایز و ممنوع می‌‌داند، این نظریه از عبدالله ابن مسعود، ابن عباس، ظاهر قول حذیفه، عقبه ابن عامر، ابن عکیم، جماعتی از تابعین از جمله اصحاب ابن مسعود و احمد نقل شده است، و بنا به نقلی، بسیاری از اصحاب او آن را قبول کرده و متاخرین به آن فتوی داده‌اند، دلیل آنها^[۱] روایتی است از ابن مسعود t که می‌گوید: «سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و سلم یَقُولُ: إِنَّ الرُّقَى وَالتَّمَائِمَ وَالتِّوَلَهَ شِرْکٌ»^[۲]. «شنیدم از پیامبر صلی الله علیه و سلم که فرمود: رقی، و تمائم و توله شرک است». توله به تعویذی گفته می‌‌شود که گمان می‌‌کنند با آن محبت زن نسبت به مرد و مرد نسبت به زن زیاد می‌‌شود.

بنا به دلایل سه‌گانه زیر نظریه دوم صحیح‌‌تر و راجح‌‌تر است:

• عام است و دلیلی که عام را خاص کند، وجود ندارد.

• بنا به قاعده سد ذریعه -چون وسیله‌ایست برای آویزان کردن اشیاء غیر مباح-.

• کسی که آیه‌ای از قرآن را به خودش آویزان می‌‌کند در مواقع رفتن به حمام و قضای حاجت و مانند اینها به آن اهانت می‌شود![۳].

 

[۱]– این یکی از ادله ‌ایست که از آن بر عدم جواز تعویذ استدلال می‌‌شود «مترجم».

[۲]– احمد، ابوداود، ابن ماجه و حاکم.

[۳]– فتح المجید.