سوره اســراء آیه(۳۶)
{ وَلاَ تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْؤُولاً }
«وچیزی را که بدان علم نداری دنبال نکن»
به این ترتیب، خدای متعال نهی میکند از اینکه انسان چیزی بگوید یا به چیزی عمل کند که به آن علم ندارد، مانند نکوهش مردم و متهم ساختنشان بدون علم و پیروی از حدسها و گمانها. همچنین این معنی، شامل گواهی دروغ، سخن دروغ، افترا و طعنزدن به دیگران،
جستوجوی عیوب مردم، دگرگون کردن حقایق علمی، جعل اخبار وغیر این از دغلبازیها، تقلبها و اعمال مبتنی بر حدس و تخمین و گمان نیزمیشود. بدبختانه امروزه بر اثر ضعف دین و ایمان و اخلاق، این روش ناپسند در میان مسلمانان شیوع پیدا کرده است.
در حدیث شریف آمده است:
«از گمان برحذر باشید چراکه گمان دروغترین سخنهاست». «زیرا گوش و چشم و قلب، همه مورد پرسش واقع خواهند شد»
یعنی: از صاحب آنها پرسیده میشود که این حواس خود را در چه راهی بهکار گرفته است زیرا حواس انسان آلاتوابزاری اند که اگر او آنها را در خیر بهکار گیرد، سزاوار دریافت پاداش است و اگر آنها را در شر بهکار گیرد، سزاوار عقاب میباشد. بهقولی: خداوند جلّ جلاله این اعضا را در هنگام پرسش از آنها به نطق میآورد و آنها از آنچه که صاحبشان انجام داده است خبرمیدهند. چنانکه آیات و احادیث گواه این حقیقت است.