تعزیر

مجازاتی است برای گناهانی که حد و قصاص و کفاره در آنها مشخص نشده است.

اقسام مجازات ها
مجازات گناهان سه نوع است:
۱- آنچه در شریعت حدی مشخص برای آن تعیین شده است مانند زنا، سرقت، قتل عمد؛ در این نوع نه کفاره ای وجود دارد و نه تعزیر، بلکه در این موارد حد می باشد.
۲- آنچه مجازات آن کفاره است و حدی در مورد آن وارد نشده است مانند: جماع در روز رمضان، قتل خطا و شبه عمد؛ در این موارد کفاره و دیه می باشد.
۳- آنچه نه حدی برای آن مشخص شده و نه کفاره ای؛ مانند شراب خواری، مواد مخدر و گناهان و منکراتی از این قبیل؛ در این موارد تعزیر می باشد که حاکم با توجه به مصلحتی که می بیند حکمی را متناسب با شرایط صادر می کند چنان که مجرم و دیگران از چنین عملی باز آیند. و شر و فساد از میان امت ریشه کن شود.

حکمت مشروعیت تعزیر
خداوند متعال در برابر جرایمی که مُخل عناصر اساسی امت می باشد: حفظ دین، نفس، مال، آبرو و عقل مجازات هایی را در شریعت مشخص کرده است که نه به آنها افزوده می شود و نه از آنها کاسته می شود.
به این منظور حدودی بازدارنده وضع کرده است که از مهم ترین عوامل امنیت می باشد. و ممکن نیست امت اسلامی زندگی امنی داشته باشد مگر با مراقبت از آن بوسیله ی اقامه ی حدود؛
برای این حدود شروط و ضوابطی می باشد که گاهی برخی از آنها ثابت نمی شود و اینگونه مجازات مشخص شده به مجازاتی که در شریعت مشخص نشده، تبدیل می شود.
مجازاتی که وابسته به حکم حاکم و اجتهاد او و با رعایت تحقیق مصلحت و دفع مفسده می باشد که همان تعزیر است.

حکم تعزیر
تعزیر در هر گناه و معصیتی که حد و کفاره ای برای آن مشخص نشده واجب است. تفاوتی نمی کند انجام عملی حرام باشد مانند بهره بردن جنسی از دیگری به گونه ای که مستحق حد نباشد، یا سرقتی که شامل حد نشود، یا جنایتی که در آن قصاص نیست، یا همجنس بازی زنان، یا قذف دیگری به چیزی جز زنا و ….
یا اینکه معصیت و نافرمانی از نوع ترک واجب با وجود توانایی انجام آن باشد. مانند ترک پرداخت بدهی، بازگرداندن امانت ها، بازگرداندن مال غصب شده و مظالم و اموری از این قبیل مانند تنبلی در ادای نماز و روزه و واجباتی از این قبیل؛
خداوند متعال می فرماید: «وَتَعَاوَنُواْ عَلَى الْبرِّ وَالتَّقْوَى وَلاَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُواْ اللهَ إِنَّ اللهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ» (مائده: ۲) «و در راه نیکوکاری و پرهیزگاری با همدیگر همکاری کنید و (هرگز) در راه گناه و تجاوز همکاری نکنید و از الله بترسید، بی‌گمان الله سخت کیفر است».
و چون کسی مرتکب گناهی شود که برای آن حدی مشخص نشده است، اما توبه کند و از کرده ی خود پشیمان شود، گناهش پوشیده شده و تعزیر نمی شود.
۱- خداوند متعال می فرماید: «فَمَن تَابَ مِن بَعْدِ ظُلْمِهِ وَأَصْلَحَ فَإِنَّ اللهَ یَتُوبُ عَلَیْهِ إِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ» (مائده: ۳۹) «پس هرکس که بعد از (گناه و) ستمش توبه کند و (اعمال خود را) اصلاح و جبران نماید، همانا الله توبه او را می‌پذیرد، بی‌گمان الله آمرزنده‌ی مهربان است».
۲- خداوند متعال می فرماید: «وَأَقِمِ الصَّلاَهَ طَرَفَیِ النَّهَارِ وَزُلَفاً مِّنَ اللَّیْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ ذَلِکَ ذِکْرَى لِلذَّاکِرِینَ * وَاصْبِرْ فَإِنَّ اللهَ لاَ یُضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ» (هود: ۱۱۴-۱۱۵) «و (ای پیامبر!) در دو طرف روز و ساعاتی از شب، نماز را بر پادار، بی‌شک نیکی‌ها بدی‌ها را از بین می‌برند، این پندی برای پند پذیران است؛ و (ای پیامبر!) صبر کن، پس بی‌گمان الله پاداش نیکوکاران را ضایع نخواهد کرد».

اقسام تعزیر
تعزیر به دو بخش تقسیم می شود:
۱- تعزیر جهت تادیب و تربیت در آنچه معصیت و نافرمانی نیست. مانند ادب کردن فرزند توسط پدر؛ همسر توسط شوهر، برده توسط ارباب؛
این نوع تعزیر مشروع است چراکه مصلحت هایی در آن نهفته است.
در این نوع جایز نیست تعداد ضربات شلاق بیشتر از ده ضربه باشد. چراکه رسول خدا فرمودند: «بیش از ده ضربه شلاق به کسی نزنید مگر در حدی از حدود الهی».  
۲- تعزیر در برابر گناهان؛ در این زمینه برای حاکم جایز است که بر حسب مصلحت و نیاز و حجم گناه و کثرت و قلت آن و در گناهی که حدی برای آن در شریعت مشخص نشده، بر مقدار ده شلاق بیفزاید. اما اگر معصیت و نافرمانی از نوع گناهی بود که شارع حدی برای آن مشخص کرده بود مانند زنا و سرقت و… نباید تعزیر از حدی که برای اصل چنین گناهی مشخص شده، بیشتر باشد.

انواع تعزیر
تعزیر مجموعه ای از مجازات هاست که با نصیحت و پند و اندرز و دوری از گنهکار و توبیخ و تهدید و بیم دادن و عزل از ولایت و… آغاز شده و با شدیدترین مجازات ها از قبیل زندانی و شلاق به پایان می رسد.
و گاهی حکم تعزیر قتل می باشد و این زمانی است که مصلحت عامه اقتضا کند مانند قتل جاسوس و مبتدع و کسی که جرایم خطرناکی را مرتکب شده است.
و گاهی تعزیر به صورت رسوا کردن یا غرامت مال یا تبعید و از این قبیل می باشد. و این به تحقیق مصلحت و دفع مفسده بستگی دارد.

مقدار مجازات تعزیر
مقدار مجازات تعزیر مشخص نیست و حاکم در این زمینه اختیار دارد که مجازاتی را متناسب با جانی برای او مشخص کند. تا اینکه امت را از شر او در امان دارد. به این شرط که از آنچه خداوند متعال بدان امر کرده یا از آن نهی کرده، تجاوز نکند. و این با اختلاف مکان و زمان و اشخاص و گناهان و احوال و جرایم متفاوت می باشد.