تعریف مسلسل در علم حدیث

یعنی سلسله ی راویان در شیء واحدی با هم اتفاق کرده اند، که آن اتفاق (مربوط است به انجام افعال مشابه یا نقل عباراتی مشابه که) متعلق به راوی حدیث یا خود روایت است. (۱)
مثالی که متعلق به (تشابه نقل یک عبارت) راوی است: حدیث معاذ بن جبل رضی الله عنه که پیامبر صلی الله علیه وسلم به او فرمود: «یا معاذ! إنی لأحبک، أوصیک یا معاذ! لا تدعن فی دبر کل صلاه تقول: اللهم أعنی على ذکرک، وشکرک وحسن عبادتک».(۲)
یعنی: ای معاذ! بی‌گمان تو را دوست دارم‌، به تو توصیه می کنم که این دعا را در آخر هر نمازی ترک نکنی‌: خداوندا! مرا بر ذکر و یادت، و شکر نعمتهایت و نیک انجام دادن عبادتت یاری بفرما.‏
حال هر کس این حدیث را برای دیگری نقل کرده، به وی گفته: «و أنا أحبک» (تورا دوست دارم)، سپس متن دعا را برایش بازگو کرده: «اللهم أعنی على ذکرک، وشکرک وحسن عبادتک».(۳)

(۱)بعبارتی تسلسل در حدیث عبارتست از اشتراک راویان حدیث در:
الف) صفت واحدی در همه ی آنها.
ب) حالت واحدی در همه ی آنها.
ج) اشتراک در صفت واحدی در خود متن روایت شده.
پس در حقیقت سه نوع مسلسل داریم:
۱٫ مسلسل به احوال راوایان.
۲٫ مسلسل به صفات راویان.
۳٫ مسلسل به صفات روایت.
و هر کدام از آنها هم می تواند قولی باشد و هم فعلی و یا هردو بصورت همزمان، مثلا مسلسل به احوال راویان در قول، و مسلسل به احوال راویان در فعلی، و مسلسل به احوال راویان قولی و فعلی .. الی آخر. (تیسیر مصطلح الحدیث، ص۱۶۶).
(۲)ابو داود (۱۵۲۲) کتاب الوتر، باب استغفار. ونسائی در «المجتبى» (۳/۵۳/۱۳۰۳) کتاب السهو، ۶۰- نوع دیگری از دعا. و احمد (۵/۲۴۴/۲۲۱۷۲) و(۲۴۷/۲۲۱۷۹). و حافظ ابن حجر آنرا در فتح الباری ثبت نموده «الفتح» (۱۱/۱۳۳).
(۳) (حاکم در معرفه علوم الحدیث، ص۴۰).