تعریف شرک

چیزی را در آفرینش یا در عبادت با خدا شریک گرداندن، شرک گویند. اغلب شرک در عبادات انجام می‌گیرد مثلاً کسی با خدا خوانده شود و یا برخی عبادات مانند: ذبح، نذر، ترس، امید و محبت برای دیگران انجام شود. به چند علت زیر شرک بزرگترین گناهان است:

• مشرک در خصائص الهی مخلوق را به خالق تشبیه می‌‌کند، لذا هر کس برای خدا شریک قائل شود، گویا او را شبیه خالق قرار داده و این بزرگترین ظلم است، خداوند می‌فرماید:

﴿إِنَّ ٱلشِّرۡکَ لَظُلۡمٌ عَظِیمٞ﴾ [لقمان: ۱۶].

«شرک ظلم بزرگی است».

و ظلم عبارت است از قراردادن چیزی در غیر موضع خود، لذا هر کس غیر خدا را عبادت کند، گویا عبادت را در غیرمکانش قرار داده است و حق را به غیرصاحبش داده و این بزرگترین ظلم است.

• خداوند خبر داده: کسی که از شرک توبه نکند را نمی‌بخشد، می‌‌فرماید:

﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَا یَغۡفِرُ أَن یُشۡرَکَ بِهِۦ وَیَغۡفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِکَ لِمَن یَشَآءُ﴾ [النساء: ۴۸].

«خداوند شریک قراردادن برای خود را نمی‌بخشد [در صورتی که فرد توبه نکند] و هر گناهی غیر از شرک را برای هر کسی که بخواهد، می‌‌بخشد».

• خداوند خبر داده است که بهشت را بر مشرک حرام کرده و تا ابد در آتش جهنم می‌‌ماند و می‌‌فرماید:

﴿إِنَّهُۥ مَن یُشۡرِکۡ بِٱللَّهِ فَقَدۡ حَرَّمَ ٱللَّهُ عَلَیۡهِ ٱلۡجَنَّهَ وَمَأۡوَىٰهُ ٱلنَّارُۖ وَمَا لِلظَّٰلِمِینَ مِنۡ أَنصَارٖ﴾ [المائده: ۷۲].

«هر کس برای الله شریک قرار دهد خدا بهشت را بر او حرام کرده و جایگاه او جهنم است، و ظالمان هیچ یاری‌ دهنده‌ای ندارند».

*شرک تمام اعمال نیک را بر باد و نابود می‌‌کند، خداوند می‌فرماید:

﴿وَلَوۡ أَشۡرَکُواْ لَحَبِطَ عَنۡهُم مَّا کَانُواْ یَعۡمَلُونَ﴾ [الأنعام: ۸۸].

«اگر با الله شریک قرار می‌‌دادند تمام اعمالی که انجام داده‌اند، از بین می‌رفت».

و می‌‌فرماید:

﴿وَلَقَدۡ أُوحِیَ إِلَیۡکَ وَإِلَى ٱلَّذِینَ مِن قَبۡلِکَ لَئِنۡ أَشۡرَکۡتَ لَیَحۡبَطَنَّ عَمَلُکَ وَلَتَکُونَنَّ مِنَ ٱلۡخَٰسِرِینَ ﴾ [الزمر: ۶۵].

«[ای پیامبر!] به تو و پیامبران قبل از تو وحی شده که اگر برای الله شریک قرار دهی، آنچه انجام داده‌‌ای از بین می‌رود و از زیان‌کاران می‌‌شوی».

*    خون و مال مشرک حلال است. خداوند می‌فرماید:

﴿فَٱقۡتُلُواْ ٱلۡمُشۡرِکِینَ حَیۡثُ وَجَدتُّمُوهُمۡ وَخُذُوهُمۡ وَٱحۡصُرُوهُمۡ وَٱقۡعُدُواْ لَهُمۡ کُلَّ مَرۡصَدٖ﴾ [التوبه: ۵].

«هر جا مشرکین را یافتید، آنان را بکشید و به اسارت بگیرید، محاصره کنید و در هر کمین ‌گاهی بر سر راهشان کمین کنید».

پیامبر صلی الله علیه وسلم می‌‌فرماید: «أُمِرْتُ أَنْ أُقَاتِلَ النَّاسَ حَتَّى یَقُولُوا: لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ، فَإِذَا قَالُوا ، حُرِّمَتْ عَلَیَّ دِمَاؤُهُمْ ، وَأَمْوَالُهُمْ، إِلا بِحَقِّهَا»^[۱]. «امر شده‌‌ام که با مردم قتال کنم تا زمانی که بگویند: لا إله إله الله، هر گاه این را گفتند، خون‌‌ها و مال‌هایشان را از من مصون کردند بجز در جای خود [در حق خود]».

*    شرک بزرگترین گناهان است، پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده: «أَلاَ أُنَبِّئُکُمْ بِأَکْبَرِ الْکَبَائِرِ. قُلْنَا بَلَى یَا رَسُولَ اللَّهِ . قَالَ: الإِشْرَاکُ بِاللَّهِ، وَعُقُوقُ الْوَالِدَیْنِ…»^[۲]. «آیا شما را از بزرگ‌ترین گناهان آگاه کنم؟ گفتیم: بله ای رسول خدا! فرمود: شریک قراردادن با خدا و نافرمانی پدر و مادر …».

علامه ابن القیم^[۳] می‌‌گوید: «خداوند خبر داده که مقصد از خلق و امر این است که الله با اسماء و صفاتش شناخته شود، فقط او عبادت شود و برایش شریک قرار داده نشود، و مردم عدل را در میان خود برپا کنند، زیرا این همان عدالتی است که زمین و آسمانها بخاطر بر پائی آن خلق شده‌‌اند. خداوند می‌فرماید:

﴿لَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا رُسُلَنَا بِٱلۡبَیِّنَٰتِ وَأَنزَلۡنَا مَعَهُمُ ٱلۡکِتَٰبَ وَٱلۡمِیزَانَ لِیَقُومَ ٱلنَّاسُ بِٱلۡقِسۡطِ﴾ [الحدید: ۲۵].

«به تحقیق پیامبرانمان را با دلایل آشکار فرستادیم و با آنان کتاب و عدل فرستادیم تا مردم با قسط و عدل رفتار کنند».

خداوند فرموده: پیامبران خود را فرستاده، کتاب‌هایش را نازل کرده تا مردم به عدل و داد رفتار کنند و این همان عدالت است و بزرگترین قسط و عدالت توحید است. توحید اساس و پایه عدالت است. و شرکت و ظلم است همانطوریکه خداوند فرموده است:

﴿إِنَّ ٱلشِّرۡکَ لَظُلۡمٌ عَظِیمٞ﴾ [لقمان: ۱۶].

«شرک همانا ظلمی بزرگ است».

لذا شرک بزرگ‌ترین ظلم‌ها و توحید عادلانه‌ترین عدالت‌ها است، و هر آن چیزی که با این معنی و مفهوم بیشتر منافات داشته باشد، گناه بزرگتر محسوب می‌‌شود، و از آن‌جا که شرک با این مفهوم کاملاً منافات داشته و مغایر است، بزرگ‌ترین گناهان به حساب می‌‌آید، لذا خداوند بهشت را بر هر مشرکی حرام کرده، خون، مال و اهل مشرکین را برای اهل توحید حلال قرار داده، مسلمانان می‌‌توانند آنان را [پس از جنگ و اسارت] به بردگی خود بگمارند، چون بندگی او را ترک کرده‌اند. و خداوند اعمال نیک مشرک را نمی‌‌پذیرد، و شفاعت کسی را در حق او قبول نمی‌‌کند. و در قیامت خواسته‌‌هایش اجابت نمی‌‌شود، و آرزویش برآورده نمی‌شود، مشرک جاهلترین جاهلان به خداوند است چون مخلوق را با خدا شریک گردانده و این نهایت جهل به خداست، همانطور که شرک نهایت ظلم در حق خداست، هر چند مشرک در واقع به پروردگارش ظلم نکرده، بلکه به خودش ظلم کرده است». پایان کلام ابن القیم.

*  پنداشتن شریک در حق خدا عیب و نقص است در حالی که خداوند خود را از آن پاک دانسته است. پس هر کس برای خدا شریک قائل شود در حقیقت چیزی را به خدا نسبت داده که خدا آن را از خود دور کرده است و این نهایت ستیز و دشمنی با خداوند است.

[۱]– بخاری و مسلم.

[۲]– بخاری و مسلم.

[۳]– الجواب الکافی، ص ۱۰۹٫