تعریف حدیث قدسی:

آنچه را که پیامبر  از پروردگارش روایت کرده، حدیث قدسی گویند، که به آن (حدیث ربانی) و (حدیث الهی) نیز گویند.[۱]

مثال برای حدیث قدسی: فرموده‌‌ی پیامبر ج در آنچه که از پروردگارش روایت می‌کند که فرمود^[۲]: «أنا عند ظن عبدی بی، وأنا معه حین یذکرنی، فإن ذکرنی فی نفسه ذکرته فی نفسی، وإن ذکرنی فی ملأ ذکرته فی ملأ خیر منهم»^[۳] یعنی: من براساس گمانی که بنده‌ام نسبت به من دارد رفتار می‌کنم، و هنگامی که مرا یاد می‌کند من ‏با او هستم، پس اگر مرا در تنهایی یاد کند من هم او را در تنهایی یاد می‌کنم، و اگر مرا در ‏میان جمعی یاد کند من او را در میان جمع بهتری یاد خواهم کرد.

[۱]– قدسی، به قدس نسبت داده می‌شود و این نسبت دلالت بر تعظیم دارد، زیرا ماده‌‌ی این کلمه در معنای ‏لغوی بر تنزیه و تطهیر دلالت دارد، پس تقدیس یعنی: تنزیه الله تعالی، و به معنای تطهیر نیز است، و ‏تقدس: یعنی تطهر، چنان‌که خداوند متعال بر زبان ملائکه می‌فرماید: ﴿وَنَحۡنُ نُسَبِّحُ بِحَمۡدِکَ وَنُقَدِّسُ لَکَۖ﴾ ‏‏[البقره: ۳۰]. یعنی: ما تسبیح و حمد تو را بجا مى‏آوریم، و تو را تقدیس مى‏کنیم؛ یعنی نفس خود را برای ‏تو پاک می‌کنیم.‏

[۲]– این عبارت یعنی(در آنچه که از پروردگارش روایت می‌کند) لفظی است که راوی با آن حدیث قدسی را از پیامبر ج نقل می‌کند. یعنی راویانی که احادیث قدسی را از پیامبر ج نقل می‌کنند از یکی از الفاظ زیر استفاده می‌کنند:

– قال رسول الله صلی الله علیه وسلم فیما یرویه عن ربه عزوجل.

– قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: قال الله تعالی، یا: یقول الله تعالی.

در بالا برای لفظ اول مثال آورده شد، اما مثالی برای لفظ دوم: عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ رضی الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم قَالَ: «یَقُولُ اللَّهُ: إِذَا أَرَادَ عَبْدِی ‏أَنْ یَعْمَلَ سَیِّئهً فَلا تَکْتُبُوهَا عَلَیْهِ حَتَّى یَعْمَلَهَا، فَإِنْ عَمِلَهَا فَاکْتُبُوهَا بِمِثْلِهَا، وَإِنْ تَرَکَهَا مِنْ أَجْلِی ‏فَاکْتُبُوهَا لَهُ حَسَنَهً، وَإِذَا أَرَادَ أَنْ یَعْمَلَ حَسَنَهً فَلَمْ یَعْمَلْهَا، فَاکْتُبُوهَا لَهُ حَسَنَهً، فَإِنْ عَمِلَهَا فَاکْتُبُوهَا لَهُ ‏بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا، إِلَى سَبْعِ مِائهِ ضِعْفٍ». (بخارى۷۵۰۱)‏.

از ابوهریرهس روایت است که رسول الله ج فرمود: «خداوند عز ‏وجل می‌فرماید: هرگاه بنده‌ام قصد کرد که کار بدی انجام دهد تا زمانی که مرتکب آن نشده ‏است برایش ننویسید، و اگر مرتکب آن شد فقط یک بدی برایش بنویسید، و اگر آن را بخاطر من ‏ترک کرد برایش یک نیکی ثبت کنید، و اگر قصد انجام عمل نیکی را کرد ولی آن را انجام نداد ‏برایش یک نیکی بنویسید، و اگر آن را انجام داد ده تا هفت صد برابر نیکی برایش بنویسد».‏ (نگاه کنید به: لمحات فی أصول الحدیث، دکتر محمد ادیب صالح، ص ۴۸).

[۳]– روایت بخاری (۷۴۰۵) کتاب توحید، ۱۵- باب فرموده‌‌ی الله تعالى: (ویحذرکم الله نفسه) (آل عمران: ۲۸). ومسلم (۲۶۷۵) کتاب ذکر ودعاء وتوبه واستغفار، ۱- باب تشویق بر یاد الله تعالى.