اسلام در لغت به معنای: “تسلیم شدن،فرمانبرداری وخضوع است.” [نگا : لسان العرب/۱۲-۲۹۳]
و شرعا بر دو معنا اطلاق می گردد:
نخستــــ : تسلیم شدن و فرمانبرداری از امر قدری وکونی که الله متعال مقرر نموده اند،که چنین معنای در این آیه به وضوح بیان شده است:
{أَفَغَیْرَ دِینِ اللّهِ یَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ طَوْعًا وَکَرْهًا وَإِلَیْهِ یُرْجَعُونَ} [ آل عمران: ۸۳].
ترجمه :{آیا جز دین الله را می جویند؟حال آنکه هر که در آسمان ها و زمین است خواه و ناخواه سر به فرمان او نهاده است،و به سوی او باز گردانده می شوند.}
اما چنین تسلیم شدنی .. پاداش و ثوابی به دنبال ندارد.
دومـــــ : اما اسلامی که پاداش و ثواب به آن تعلق می گیرد،و کسی که مخالف آن باشد مجازات می شود .. عبارت است از :
[الاستسلام لله بالتوحید،والانقیاد له بالطاعه،والبراءه من الشرک وأهله]. [ثلاثه الأصول:۶۴]
ترجمه: [تسلیم شدن کامل برای الله با تحقق بخشیدن به توحید،و فرمانبردای از ایشان با انجام طاعات و برائت جستن از شرک و اهل آن]
در تقسیم بندی وتعریفی دیگر از اسلام،اسلام به دو مورد تقسیم بندی می شود:
الفـــ : اسلام عام که دین تمامی پیامبران الهی بوده …
رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرمایند: [أَنَا أَوْلَى النَّاسِ بِعِیسَى ابْنِ مَرْیَمَ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَهِ،وَالْأَنْبِیَاءُ إِخْوَهٌ لِعَلَّاتٍ،أُمَّهَاتُهُمْ شَتَّى وَدِینُهُمْ وَاحِدٌ]. [صحیح بخاری]
ترجمه: [من در دنیا و آخرت سزاوارترین مردم به عیسی پسر مریم هستم و پیغمبران برادران علاتی هستند که مادرانشان متفاوتند و دینشان یکی است.]
حافظ ابن حجر رحمه الله می فرماید: “معنى الحدیث أن أصل دینهم واحد وهو التوحید وإن اختلفت فروع الشرائع”.[فتح الباری: ۴۹۸/۶]
ترجمه : “معنای حدیث این است که اصل دین همگی آنان یکی است و آن اصل توحید است؛اما در فروع – شریعتشان – متفاوت است.”
بــــــ : واما اسلام خاص .. که تنها وتنها دین سیدنا محمد صلی الله علیه وسلم است وجز دین ایشان بعد از مبعوث شدنشان دین دیگری از هیچ کس پذیرفته نمی شود.
{وَمَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْأِسْلامِ دِیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِی الْآخِرَهِ مِنَ الْخَاسِرِینَ} [آل عمران:۸۵].
ترجمه: {و هر کس که دینی غیر از اسلام بر گزیند،هرگز از او پذیرفته نخواهد شد،و او در آخرت از زیانکاران است}.