وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
هر مسلمان هنگامی که وارد مسجد شود، سنت (مؤکده) است که؛ قبل از نشستن دو رکعت نماز بخواند و سپس بنشیند، این نماز را تحیه المسجد گویند.
در سنت پیامبر ﷺ تأکید زیادی بر انجام دادن تحیه المسجد و کراهت نشستن قبل از خواندن دو رکعت، صورت گرفته است؛ بنابراین هر وقت که داخل مسجد شدیم، باید دو رکعت خواه آن دو رکعت به نیت تحیه المسجد باشد یا فرض یا سنت راتبه یا غیر آن را بخوانیم.
دلایل سنت بودن نماز تحیه المسجد:
دلیل اول:
عن أَبی قتادهَ رضِیَ اللَّه عَنْهُ، قالَ: قالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ:”«إذَا دَخَلَ أحَدُکُمْ الْمَسْجِدَ، فَلا یَجلِسْ حَتَّى یُصَلِّیَ رَکْعَتَیْنِ»”.
معنی: از ابوقتاده روایت شده است که پیامبر فرمودند: «هر وقت یکی از شما وارد مسجد شد، تا دو رکعت نماز نخوانده؛ ننشیند».
{(متفقٌ علیه: بخاری؛۴۴۴ و ۱۱۶۳ و مسلم؛۷۱۴)، (ابوداود؛ ۴۶۳/۱۳۳/۲)، (ترمذی؛ ۳۱۵/۱۹۸/۱)، (ابن ماجه؛ ۱۰۱۳/۳۲۴/۱)، (نسائی؛ ۵۳/۲)}.
نکته اول: در اینجا این حدیث عام هست و بر فعل امر پیامبر ﷺ دلالت دارد و هیچ دلیلی مبنی بر خاص کردن آن یا توجیه و تأویل و تعطیل نمودن آن وجود ندارد و بسیاری از علما از جمله امام شافعی (رحمه الله علیه) و شیخ عثیمین و دیگران، بر خواندن آن حتی در اوقات سه گانه نهی شده، تأکید کرده اند. بنابراین انسان هر موقع که وارد مسجد شد حتی موقع طلوع آفتاب و زوال خورشید و بعد عصر و غروب خورشید، باید دو رکعت نماز بخواند.
نکته دوم: از اوقات سه گانه نهی شده که بگذریم، متأسفانه در جامعه احناف از مردم عادی گرفته تا خیلی از علما، به این سنت پیامبرﷺ چندان اهمیّتی نمی دهند، اگر خواندند فبها و اگر نخواندند هم در اکثر اوقات، زیاد مهم نیست، مثل دسته گلی وارد مسجد می شوند و خیلی ناز می نشینند!!
دلیل دوم:
اگرچه امام در حال خطبه باشد، تحیه المسجد باید خوانده شود:
از جابر بن عبدالله روایت است :”جاء رجل و النبیﷺ یخطب الناس یوم الجمعه، فقال : أصلیت یا فلان؟ قال : لا، قال : قم فارکع”.
یعنی: پیامبر ﷺروز جمعه در حال خطبه بودند که مردی وارد مسجد شد، پیامبر ﷺ فرمودند : فلانی آیا نماز خواندی، گفت : خیر، فرمودند : پس بلند شو و (دو رکعت) نماز بخوان.
این امر پیامبر ﷺ به تحیه المسجد در حالت خواندن خطبه جمعه، وجوب را تأکید می‌کند.
{متفق علیه: (بخاری؛ جلد ۲، ص۴۰۷، حدیث ۹۳۰ و ۹۳۱) و (مسلم؛ جلد۲، ص۵۹۶، حدیث۸۷۵)، (ابوداود؛۱۱۰۲/۴۶۴/۴)، (ترمذی؛۵۰۸/۱۰/۲)، (ابن ماجه؛۱۱۱۲/۳۵۳/۱)، (نسائی؛ ۱۰۷/۳)}.
دلیل سوم:
دلیل سوم به نوعی همان دلیل دوم هست، اما به جای تعریف مشاهده صحابه از جریانی که در مسجد اتفاق افتاده بود و پیامبر ﷺ به مردی که نماز نخوانده بود و فرمودند: بلند شو و دو رکعت بخوان(یعنی خطاب یک صحابی یا امر به یک صحابی در دلیل دوم)، به فعل امر پیامبر ﷺجهت ادای تحیه المسجد برای همگان و آن هم در شرایطی که امام خطبه می خواند و یا در حال آماده شدن برای خطبه هست، تغییر می یابد:
“… جابربن عبدالله (رضی الله عنه)، می گوید که؛ رسول الله در حالی که خطبه می خواندند، گفتند: وقتی یکی از شما بیاید و امام در حال خطبه خواندن باشد، یا برای خواندن خطبه آماده شده باشد، باید دو رکعت نماز بخواند”.(بخاری: ۱۱۶۶).
دلیل چهارم:
جابر (رضی الله عنه)، می گوید: نزد رسول الله ﷺ که در مسجد بود، رفتم؛ فرمودند:” دو رکعت نماز بخوان”.
{متفق علیه:(صحیح بخاری: ۴۴۳ ) و (صحیح مسلم:۷۱۵)}.
همین حدیث فوق، با مدلی دیگر نیز آمده است؛ ” پیامبر ﷺ به جابربن عبدالله (رضی الله عنه)،که از یکی از غزوات برمی گشت و بامداد به مدینه رسید، فرمودند:”…شترت را بگذار و وارد مسجد شو و دو رکعت نماز بخوان، جابر می گوید: من رفتم و نماز خواندم…” (بخاری:۲۰۹۷).
نتیجه گیری:
تحیه المسجد سنت مؤکده می باشد و برای کسی است که قصد دارد در مسجد بنشیند و یا زودتر از موعد مقرر جهت ادای فرض وارد مسجد شده است. ولی اگر داخل مسجد شد و نماز جماعت شروع شده بود، باید به جماعت شرکت کند و تحیه المسجد، نخواند. چون در این زمینه پیامبر ﷺ از خواندن هر نماز دیگری غیر از نماز فرض در موقعی که نماز فرض اقامه شد، نهی کرده اند(تحقیق بعدی ما راجع به این بحث می باشد). لذا با خواندن نماز فرض،( اگر با نیت خواندن تحیه المسجد وارد مسجد شده باشد)، این سنت از گردن او ساقط گشته و ثواب آن را نیز خواهد برد.
همان طور که ملاحظه کردیم: تأکید پیامبر ﷺ بر ننشستن قبل از ادای دو رکعت نماز می باشد، حالا اگر کسی وارد مسجد شد و سنت های راتبه را نخوانده بود (که البته باید این سنت های راتبه را طبق سنت در منزل خود می خواند)، مطابق با فرصتی که تا نماز فرض باقی مانده، مختار هست که سنت های راتبه را بخواند و یا دو رکعت تحیه المسجد و یا اگر فرصت داشت هر دو مورد را، پس نکته مهم در اینجا این است که بدون خواندن نماز (هر نمازی)، ننشیند.
همه احادیث فوق بر امر پیامبر ﷺ جهت انجام یکی از عبادات اسلامی تأکید دارد. خداوند در قرآن کریم
می فرماید:”… وَمَا آتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ “.(حشر، ۷).
ترجمه :
… چیزهائی را که پیغمبر برای شما ( از احکام الهی ) آورده است اجراء کنید ، و از چیزهائی که شما را از آن بازداشته است ، دست بکشید . از خدا بترسید که خدا عقوبت سختی دارد. (حشر، ۷). و در جای دیگر
می فرماید: ” فَلْیَحْذَرِ الَّذِینَ یُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِیبَهُمْ فِتْنَهٌ أَوْ یُصِیبَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ”.(النور: ۶۳).
معنی:
پس کسانی که از امر او مخالفت می کنند بایستی از اینکه فتنه ای گریبانگیر آنها شود ویا دچار عذابی دردناک گردند، بترسند. (النور: ۶۳).
بیائیم با هم در تبلیغ و اجرای این امر و سنت پیامبرﷺ بکوشیم. خداوند همه ما را هدایت واقعی نصیب بگرداند. آمین