(بیان پاداش نماز) است بدین معنی که بعد از «حَیَّ علی الفَلَاح» دو بار بگوید: «الصَّلاهُ خَیْرٌ مِنَ النَّومِ» ابو محذوره گفت: یا رسول الله سنت اذان را به من یاد بده که به وی یاد داد و گفت: هرگاه اذان صبح را دادی بعد از حَیَّ علی الفَلَاح بگوی: «الصَّلاهُ خَیرٌ مِنَ النَّوْمِ الصَّلاهُ خَیرٌ مِنَ النَّوْمِ الله أکبر الله أکبر لَا إله إلَّا الله». (به روایت احمد و ابوداود).
برای کسی که صدای مؤذن را میشنود مستحب است آنچه را که از مؤذن میشنود تکرار کند مگر در وقت شنیدن حَیَّ عَلی الصَّلاهِ و حَیَّ علی الفَلَاح که به جای آنها بگوید: «لَاحَولَ وَلَا قُوَّهَ إلَّا بِالله».
به روایت از عمر بن خطاب پیامبر صلی الله علیه وسلم گفت:
«إِذَا قَالَ الْـمُؤَذِّنُ: اللّـَهُ أَکْبَرُ، اللّـَهُ أَکْبَرُ، فَقَالَ أَحَدُکُمُ: اللهُ أَکْبَرُ، ثُمَّ قَالَ: أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، قَالَ: أَشْهَدُ أَلا إِلَهَ إِلاَّ اللّـَهُ، ثُمَّ قَالَ: أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللّـَهِ، قَالَ: أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللّـَهِ ، ثُمَّ قَالَ: حَیَّ عَلَى الصَّلاهِ، قَالَ: لاَ حَوْلَ وَلا قُوَّهَ إِلَّا بِاللَّهِ، ثُمَّ قَالَ: حَیَّ عَلَى الْفَلاحِ، قَالَ: لاَ حَوْلَ وَلا قُوَّهَ إِلاَّ بِاللّـَهِ، ثُمَّ قَالَ: اللهُ أَکْبَرُ اللهُ أَکْبَرُ، قَالَ: اللهُ أَکْبَرُ اللهُ أَکْبَرُ، ثُمَّ قَالَ: لاَ إِلَهَ إِلَّا الله مِنْ قَلْبِهِ دَخَلَ الْـجَنَّهَ» (رواه مسلم).
«هرگاه مؤذن گفت: الله اکبر و یکی از شما نیز همان را تکرار کرد، و چون مؤذن گفت: «أشهد أن لا إله إلَّا الله، او همان را بگوید، و مؤذن گفت: أشهد أنّ محمداً رسول الله، او همان را تکرار کند، و وقتی مؤذن گفت: حَیّ علی الصَّلاه، او بگوید: لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّهَ إِلَّا بِاللهِ و بعد از حَیّ علی الفلاح نیز بگوید: لاَ حَوْلَ وَلا قُوَّهَ إِلَّا بِاللهِ و بعد از الله اکبر گفتن مؤذن او نیز همان را بگوید، و وقتی گفت: لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ او نیز همان را تکرار کند و آن را با حضور قلب و از ته دل بگوید، داخل بهشت میشود».
سنت است به وقت گفتن الله أکبر توقف کوتاهی بکند، زیرا پیامبر r گفته است: «چون اذان گفتی با وقفه کوتاهی بعد از هر کلمه بگو. محمد بن عبدالرحمن در شرح ترمذی گفته است: این حدیث دلالت دارد بر اینکه مؤذن هر یک از کلمات را با یک نفس ادا میکند و برای شنونده اذان صبح به وقت شنیدن تثویب: «الصَّلاهُ خَیرٌ مِنَ النَّومِ الصَّلاهُ خَیرٌ مِنَ النَّومِ» سنت است بگوید: «صَدَّقْتَ وَ بَرِرْتَ صَدَّقْتَ وَ بَرِرْتَ». راست گفتی و نیکو گفتی.
سنت است بعد از اذان، شنونده بر پیامبر صلی الله علیه وسلم صلوات بفرستد و از خداوند برای او «وسیله» در خواست کند. زیرا عبدالله بن عمر م روایت کرده است که از پیامبر صلی الله علیه وسلم شنید میگفت:
«إِذا سَمِعْتُم المُؤَذِّنَ فَقُولُوا مِثْلَ ما یَقُولُ ثُمَّ صَلُّوْا عَلَیَّ صَلاهً، مَن صَلّی عَلَیَّ صَلاهً صَلَّی اللهُ عَلَیهِ بِها عَشْراً، ثُمَّ سَلُوا اللهَ لِیَ الوَسیلَهَ فَإِنَّه مَنزِلَهٌ فِی الجَنَّهِ لا تَنْبَغی إِلَّا لِعَبْدٍ مِنْ عِباداللهِ وَأَرْجُوا أَنْ أَکُوْنَ أَناَ فَمَنْ سَأَلَ اللهَ لِیَ الوَسیلَهَ حَلَّتْ لَهُ شَفاعَتِی». (رواه مسلم).
«هرگاه صدای مؤذن را شنیدید کلمات او را تکرار کنید سپس بر من درود و سلام بفرستید، زیرا هرکس صلوات و درودی بر من بفرستد خدا ده برابر آن را بر او میفرستد سپس برایم «وسیله» را از خداوند درخواست کنید، «وسیله» منزلت و مقامی است در بهشت که تنها شایسته و سزاوار یکی از بندگان خدا است، امید است که آن بنده من باشم پس هر کس آن را برایم از خدا مسئلت نماید شفاعت من برایش روا است»
و به روایت جابر t پیامبر r گفت: هرکس به وقت شنیدن ندای اذان (بعد از شنیدن اذان) بگوید: «اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَهِ التَّامَّهِ، وَالصَّلاَهِ القَائِمَهِ،ات مُحَمَّداً الْوَسِیْلَهَ وَالْفَضِیْلَهَ، وَابْعَثْهُ مَقَاماً مَحْمُوْداً الَّذِیْ وَعَدْتَهُ». یعنی: «بارالها ای پروردگار و صاحب این دعوت کامل و تمام و این نماز بر پای شده، «وسیله» و «فضیله» را به محمد عطا کن و او را بدان مقام و منزلت پسندیده و شایسته ای که به وی وعده دادهای، برسان. اگر چنین گوید شفاعت من (در روز قیامت) برای او روا است». (به روایت بخاری).
دعای بین اذان مستحب است. زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم گفته است:
«لَا یُرَدُّ بَیْنَ الأَذانِ وَالإقامَهِ» (رواه ابوداود و النسائی و الترمذی).
«دعای بین اذان و اقامه رد نمیشود، یعنی پذیرفته میشود».
و ترمذی بدان افزوده است که گفتند: چه بگوئیم ای رسول الله؟ گفت:
«سَلُواللهَ العَفْوَ وَالعافِیَهَ فی الدُّنْیا وَالآخِرَهِ».
«از خداوند عفو و عافیت در دنیا و آخرت مسئلت نمایید».
برای کسی که اقامه را میشنود مستحب است همان کلمات اقامه کننده را تکرار کند. مگر به وقت شنیدن «حَیّ عَلی الصلوه و حی علی الفلاح» که لاَ حَوْلَ وَلا قُوَّهَ إِلاَّ بِاللهِ میگوید، و به وقت شنیدن «قَد قامَتِ الصَّلاهُ قَد قامَتِ الصَّلاهُ» أَقامَها اللهُ وأَدامَها میگوید، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم هنگامی که این کلمات را از بلال شنید چنین گفت.