بیدار بودن و حضور قلب داشتن و خوب گوش دادن

الله بلندمرتبه می‌فرماید: ﴿إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَذِکۡرَىٰ لِمَن کَانَ لَهُۥ قَلۡبٌ أَوۡ أَلۡقَى ٱلسَّمۡعَ وَهُوَ شَهِیدٞ ٣٧﴾ [ق: ۳۷].

«بی‌گمان در این [سخن] برای صاحبدلان یا کسانی که با حضور [قلب به ندای توحید] گوش فرامی‌دهند و هوشیارند، اندرز است».

خارج شدن جهت فراگیری علم و تحمل سختی و مشقت به خاطر آن و زیاد طلب کردنش و لازم بودن تواضع و فروتنی در هر حالت:

قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم یَقُولُ: بَیْنَمَا مُوسَى فِی مَلَإٍ مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ جَاءَهُ رَجُلٌ فَقَالَ: هَلْ تَعْلَمُ أَحَدًا أَعْلَمَ مِنْکَ؟ ” قَالَ مُوسَى: لاَ، فَأَوْحَى اللَّهُ ﻷ إِلَى مُوسَى: بَلَى، عَبْدُنَا خَضِرٌ، فَسَأَلَ مُوسَى السَّبِیلَ إِلَیْهِ، فَجَعَلَ اللَّهُ لَهُ الحُوتَ آیَهً، وَقِیلَ لَهُ: إِذَا فَقَدْتَ الحُوتَ فَارْجِعْ، فَإِنَّکَ سَتَلْقَاهُ، وَکَانَ یَتَّبِعُ أَثَرَ الحُوتِ فِی البَحْرِ، فَقَالَ لِمُوسَى فَتَاهُ: ﴿أَرَءَیۡتَ إِذۡ أَوَیۡنَآ إِلَى ٱلصَّخۡرَهِ فَإِنِّی نَسِیتُ ٱلۡحُوتَ وَمَآ أَنسَىٰنِیهُ إِلَّا ٱلشَّیۡطَٰنُ أَنۡ أَذۡکُرَهُ﴾ [الکهف: ۶۳]، قَالَ: ﴿ذَٰلِکَ مَا کُنَّا نَبۡغِۚ فَٱرۡتَدَّا عَلَىٰٓ ءَاثَارِهِمَا قَصَصٗا﴾ [الکهف: ۶۴]، فَوَجَدَا خَضِرًا، فَکَانَ مِنْ شَأْنِهِمَا الَّذِی قَصَّ اللَّهُ ﻷ فِی کِتَابِهِ».[۱]

ابن عباس از پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت می‌نماید که فرمود: موسی ÷ در میان بزرگانی از بنی اسراییل بود. شخصی نزدش آمد و گفت: آیا کسی را می‌شناسی که از تو عالم‌تر باشد؟ موسی گفت: نه. الله به او وحی فرستاد: این‌طور نیست، بلکه بنده‌ی ما خضر از تو عالم‌تر و داناتر است. موسی درخواست کرد راه را به او نشان دهد تا به خضر برسد. الله یک ماهی را به عنوان نشانه برای او قرار داد و به او گفته شد: هنگامی‌که ماهی را از دست دادی، پس برگرد تا او را ببینی. و او از مسیر ماهی در دریا پیروی می‌کرد. جوان (غلامی) که همراه موسی بود، به او گفت: هنگامی‌که به تخت سنگ پناه بردیم، ماهی را آنجا فراموش کردم و شیطان فراموشم ساخت تا آن را برایت یاد کنم. موسی فرمود: آن جایگاه، همان است که ما دنبالش بودیم. پس بر مسیر در پاهای خویش برگشتند. پس خضر را یافتند و آنچه که بین موسی و خضر گذشت، الله ﻷ در قرآن خویش بیان فرموده است.

[۱] – متفق علیه؛ بخاری حدیث شماره ۷۴ و مسلم حدیث شماره ۲۳۸۰