بیان بعضی از انواع عبادت (۲)

۴،۳،۲- محبت، ترس و امید:

قبلاً در مورد آن صحبت شد و بیان گردید که آن ارکان عبادت هستند.

۵- توکل: و آن اعتماد کردن بر چیزی است.

توکل بر خدا یعنی اختیار کامل امر را به خداوند متعال واگذار و بر او اعتماد و اطمینان کردن همراه با بکار بردن اسباب مباح برای بدست آوردن منافع و دور کردن ضرر و زیان‌ها. الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَعَلَى ٱللَّهِ فَتَوَکَّلُوٓاْ إِن کُنتُم مُّؤۡمِنِینَ ٢٣﴾ [المائده: ۲۳]. «اگر مؤمن هستید به خداوند توکل کنید» و می‌فرماید: ﴿وَمَن یَتَوَکَّلۡ عَلَى ٱللَّهِ فَهُوَ حَسۡبُهُۥٓۚ﴾ [الطلاق:۳]. «هرکس به خداوند توکل کند او را کفایت است».

۸،۷،۶- رغبت، رهبت و خشوع:

رغبت یعنی دوست داشتن رسیدن به آنچه محبوب می‌پسندد.

رهبت یعنی نتیجه ترسی که فرار از امر ترسناک است.

خشوع: یعنی خضوع برای عظمت خداوند به گونه‌ای که تسلیم اوامر کونی و شرعی می‌باشد. الله تعالی در بیان این سه نوع از عبادت می‌فرماید: ﴿إِنَّهُمۡ کَانُواْ یُسَٰرِعُونَ فِی ٱلۡخَیۡرَٰتِ وَیَدۡعُونَنَا رَغَبٗا وَرَهَبٗاۖ وَکَانُواْ لَنَا خَٰشِعِینَ ٩٠﴾ [الأنبیاء: ۹۰]. «آن‌ها در کارهای نیک شتاب می‌نمودند و ما را از روی رغبت و بیم می‌خواندند و در برابر ما خاشع بودند».

۹- خشیت:

ترسی است مبنی بر علم به عظمت و کمال قدرت کسی که از او می‌ترسد. الله تعالی می‌فرماید: ﴿فَلَا تَخۡشَوۡهُمۡ وَٱخۡشَوۡنِی﴾ [البقره: ۱۵۰]. «از آن‌ها نترسید و از من بترسید» ﴿فَلَا تَخۡشَوۡهُمۡ وَٱخۡشَوۡنِۚ﴾ [المائده: ۳]. «از آن‌ها نترسید و از من بترسید».

۱۰- توبه:

بازگشت به سوی الله تعالی با انجام دادن اوامر خداوند و دوری از معصیت‌ها. الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَأَنِیبُوٓاْ إِلَىٰ رَبِّکُمۡ وَأَسۡلِمُواْ لَهُۥ﴾ [الزمر: ۵۴]. «به سوی پروردگارتان برگردید و تسلیم او شوید».

۱۱- استعانه:

یعنی طلب کمک از الله تعالی برای تحقق امور دین و دنیا. الله تعالی می‌فرماید: ﴿إِیَّاکَ نَعۡبُدُ وَإِیَّاکَ نَسۡتَعِینُ ۵﴾ «تنها تو را می‌پرستیم و تنها از تو یاری می‌خواهیم» و رسول الله صلی الله علیه وسلم در وصیتش به ابن عباسب می‌فرماید: «إِذَا اسْتَعَنْتَ فَاسْتَعِنْ بِاللَّهِ»^[۱] «هنگامی که یاری خواستی از الله بخواه».

۱۲- استعاذه:

درخواست پناه دادن و حمایت کردن او در برابر کارهای ناپسند است. الله تعالی می‌فرماید: ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلۡفَلَقِ ١  مِن شَرِّ مَا خَلَقَ ٢﴾ «بگو پناه می‌برم به پروردگار سپیده دم از شر و بدی آنچه خلق کرد» و می‌فرماید: ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلنَّاسِ ١  مَلِکِ ٱلنَّاسِ ٢  إِلَٰهِ ٱلنَّاسِ ٣  مِن شَرِّ ٱلۡوَسۡوَاسِ ٱلۡخَنَّاسِ ۴﴾  «بگو پناه می‌برم به پروردگار مردم، پادشاه مردم، معبود مردم از شر و بدی وسوسه کننده نهانی.»

۱۳- استغاثه:

طلب فریاد رسی فوری است و آن نجات دهنده از سختی و هلاکت است. الله تعالی می‌فرماید: ﴿إِذۡ تَسۡتَغِیثُونَ رَبَّکُمۡ فَٱسۡتَجَابَ لَکُمۡ﴾ [الأنفال: ۹]. «زمانی که پروردگارتان را به فریاد می‌طلبیدید دعای شما را اجابت کرد».

۱۴- ذبح و قربانی:

گرفتن جان با ریختن خون به شیوه مخصوص که تقرب به سوی خداست. الله تعالی می‌فرماید: ﴿قُلۡ إِنَّ صَلَاتِی وَنُسُکِی وَمَحۡیَایَ وَمَمَاتِی لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِینَ ١۶٢﴾ [الأنعام: ۱۶۲]. «بگو نماز، قربانی، زندگی و مرگم برای الله پروردگار عالمیان است» و می‌فرماید: ﴿فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَٱنۡحَرۡ ٢﴾ [الکوثر: ۲]. «برای پروردگارت نماز بخوان و قربانی کن».

۱۵- نذر:

شخص خودش را به چیزی یا طاعتی برای خدا که واجب نیست ملزم می‌کند. الله تعالی می‌فرماید: ﴿یُوفُونَ بِٱلنَّذۡرِ وَیَخَافُونَ یَوۡمٗا کَانَ شَرُّهُۥ مُسۡتَطِیرٗا ٧﴾ [الإنسان: ۷]. «به نذر وفا می‌کردند و از روزی که شر آن فراگیر است می‌ترسند».

این‌ها نمونه‌ای از انواع عبادت هستند و تمام آن‌ها تنها حق الله تعالی می‌باشد و جایز نیست چیزی از آن را برای غیر خداوند بکار برد.

 

 

[۱] سنن الترمذی (۲۵۱۶)، ومسند أحمد (۱ / ۳۰۷)، وقد حسن الحدیث الترمذی وصححه الحاکم.