اصالت به معنای تحجُّرِ عقلی نیست. و تجدُّد و به روز بودن به معنای بی ثباتی در موقعیت و تصمیم ها و محو شدن شخصیتِ مسلمان نیست. و هدف از آن برآورده کردن خواسته ها و میل و رغبت ها نیست. تمام این مورد با راه راست و دعوت مردم به سوی هدایت مخالف است. در شریعت هم نسبت به محوشدن و نابودی شخصیت مسلمان و پیروی از روش غیر مسلمانان و تبعیت از آن چه با آموزه های اسلام در تضاد است، هشدار داده شده اشت. از مهمترینِ این ضوابط :
۱- محافظت و پای بندی کامل بر اصول شرعی، سنت نبوی و روش خلفای راشدین و مصرّانه به آن ها عمل کردن است. در حدیث آمده است: « فعلیکم بسنتی و سنته الخلفاء الراشدین المهدیین عضوا علیها بالنواجذ، و ایاکم و المحدثات الأمور، فإن کل بدعه ضلاله»: (بر شماست سنت من و خلفای راشدین هدایت یافته . محکم به آن پای بند باشید. مبادا که در دین نوآوری کنید؛ چرا که هر بدعتی گمراهی است) .
این پیروی کردن و اتّباع، شاملِ گفتار، کردار، برنامه ها و رویکردها می شود.
۲- اجتناب و پرهیز کامل از بدعت ها:
در حدیث مرفوع آمده است: «و شر الأمور محدثاتها، و کل بدعه ضلاله»: (بدترین کارها امور ناپیدا در دین است؛ و هر بدعتی گمراهی است).
و نیز: «من أحدث فی أمرنا هذا ما لیس منه فهو ردٌّ»: (هر کس در این امرِ(دین) ما چیزی پدید آورد که از دین نباشد، آن بدعت، مردود است) .
۳- تشخیص امورِ ثابت و متغیّر
روش و برنامه ی (اصول) دعوت ثابت است و در آن تغییر و تحوّلی رخ نمی دهد. اما نوع اجرا و به-کارگیری وسایل بشری رو به رشد و متغیّر است.
در برنامه های الهی اصل بر استمرار و عدم تحوّل است.
و اصل در روش کاری و استفاده از وسایل و برنامه های بشری، تغییر و دگرگونی است تا با هر برهه از زمان هم سویی و هم خوانی داشته باشد.
۴- مراعات توافق و برابریِ شریعت با برنامه ها، وسایل و نوع دعوت دادن. و دوری و پرهیز از قاعده-ی: ((هدف وسیله را توجیه می کند)). بر مسلمان واجب است از حرام دوری جوید؛ حتی اگر گمان کند انجامِ این گناه باعث خیر می گردد. چنان که ادای واجبات بر او لازم و ضروری است؛ هر چند پندارد ترک آن، شر و بدی را دور می راند. چرا که هرگز خیر، باعث شر نمی شود.
۵- دوری از تشدد، غلو و زیاده روی و پرهیز از کم کاری و تساهل. و پای بند بودن به دین و میانه-روی.
در حدیث آمده است: «هَلَکَ المُتَنِتِّعُونَ». متنتعون، آنان اند که در جایی که نباید سخت گیری کرد، سختگیری می کنند. هم چنین در حدیث می خوانیم: «إن الدین یُسرٌ، فسدِّدوا و قاربوا و أبشرو، و استعینوا بالغدوه و الروحه وشئٌ من الدلجه»: (دین واقعاً آسان است. پس استوار و محکم باشید و غلو و زیاده روی نکنید و یکدیگر را (به اجر و پاداش) مژده دهید. (برای عبادت) از صبح و غروب و پاسی از آخر شب کمک بگیرید) .
منظور ما، ممانعت از ادای عبادات به صورتِ کمال نیست. بلکه از زیاده روی و غلوّ که منجر به خستگی و ملالت یا ترک عبادت به بهترین روش شود، ممانعت شده است. رسول الله صلی الله علیه و سلم می فرماید: «یا أیها الناس إیاکم و الغلو فی الدین فإنه أهلک من کان قبلکم الغلو فی الدین»: (ای مردم از غلو و زیاده روی در دین اجتناب ورزید، زیرا آنان که قبل از شما بودند، افراطِ دینیشان هلاکشان کرد) .
۶- در مسایل جدید و رخدادهای معاصر باید به متخصصین و اهل علم مراجعه نمود. تا بتوان بین اصالت دینی و مراعات روز، توازن ایجاد کرد. پیامبر صلی الله علیه و سلم می فرماید: «إن الله لا یقبض العلم انتزاعاً من الناس، ولکن یقبض العلم بقبض العلماء، حتی لم یبق عالم اتخذ الناس رؤوساً جهالاً، فأفتوا بغیر علم فضلوا و أضلوا»: (الله متعال علم را از میان مردم بر نمی دارد و نمی برد. بلکه علم را با بردن علما نابود می کند. تا این که عالمی باقی نمی ماند و مردم رؤسای نادانی را بر خود می گمارند؛ آنان بدون آگاهی فتوا می دهند. درنتیجه خود گمراه شده و دیگران را هم گمراه می کنند) .
از آنجا که اصل در عبادات، توقیف و عدم خودمختاریست، در معاملات عموماً اصل بر اباحت و جواز است؛ البته ما دامی که این آزادی در معاملات، با نصوصِ شرع در تضاد نباشد و با ضوابط و قوانین کلی موافق باشد.
وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین