علما، گفته اند: توبه از هر گناهی، واجب است؛
اگر گناه میان بنده و پروردگارش باشد و به حقوق مردم ربطی نداشته باشد، سه شرط دارد:
اول: دست کشیدن از گناه.
دوم: پشیمانی از انجام گناه.
سوم: تصمیم بگیرد که هرگز به آن گناه برنگردد.
بدون هر یک از این شرطهای
سه گانه، توبه، درست و کامل نیست. و اگر گناه، به حقوق مردم تعلق داشته داشته باشد، توبه، چهار شرط دارد:
سه شرط بالا
و اینکه خودش را از زیر بار صاحب حق درآورد؛
اگر آن حق، مال یا همانند آن باشد، آن را به صاحبش بازگرداند و اگر تهمتی به کسی زده باشد، از او درخواست بخشش کند یا بگذارد که حدّ قذف (مجازات شرعی مربوط به تهمت) را بر او اجرا نماید؛
و اگر از او غیبت کرده است، از او حلالی بطلبد.
بر هر کسی واجب است که از همه ی گناهان، توبه کند.
اگر از برخی از گناهان توبه کند، توبه اش از آن گناهان، درست است و سایر گناهان، همچنان بر گردن اوست.
دلایل کتاب و سنت و اجماع علما بر
وجوب توبه، آشکار و نمایان است.
الله تعالی میفرمایند:
و ای مؤمنان! همه به سوی الله توبه کنید تا رستگار شوید (سوره نور آیه ٣١).
وهمچنین میفرمایند:
واینکه از پروردگارتان آمرزش بخواهید وبه سوی او توبه کنید. (سوره هود آیه ٣).
و میفرمایند:
ای مؤمنان! به سوی الله توبهی خالصی نمایید ( تحریم ٨).
ابو هریره میگوید از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که می فرمود:
والله إنی لأستغفرالله وأتوب الیه فی الیوم اکثر من سبعین مره (بخاری ۶٣٠٧).
سوگند به الله من روزانه بیش از هفتاد بار از الله آمرزش میخواهم وبه سوی او توبه میکنم.