ابن قیم در کتاب «الداء والدواء» و نیز در کتاب «الجواب الکافی لمن سأل عن الدواء الشافی»، به صورت کامل و رضایت بخش به این قضیه پرداخته است؛ علاقمندان میتوانند به این کتابها مراجعه نمایند. برخی از عوامل و زمینههای عشق و دلباختگی، عبارتند از:
۱- تهی بودن قلب از محبت خداوند و از ذکر و شکر و عبادت او.
۲- چشم چرانی و نگاه به نامحرمان؛ باید دانست چشم چرانی، غمها و رنجهای زیادی برای دل، به ارمغان میآورد؛ ﴿قُل لِّلۡمُؤۡمِنِینَ یَغُضُّواْ مِنۡ أَبۡصَٰرِهِمۡ﴾ [النور: ۳۰] «به مؤمنان بگو: چشمان خود را پایین بگیرند». در حدیث آمده است: «نگاه، تیری از تیرهای شیطان است».
وأنت متی أرسلت طرفک رائداً
إلی کل عین أتعبتـک المنـاظر
«هرگاه چشم خود را به هر سو خیره نمایی، منظرهها و چشم اندازهایی که میبینی، تو را در رنج و خستگی خواهند انداخت».
رأیت الــذی لا کلـه أنت قادر
علیه ولا عن بعضه أنت صابر
«بدین سان چیزی میبینی که نه توان همهاش را داری و نه میتوانی بر قسمتی از آن، صبر کنی».
۳- کوتاهی در عبادت و ذکر و دعا و نمازهای نفلی؛ ﴿إِنَّ ٱلصَّلَوٰهَ تَنۡهَىٰ عَنِ ٱلۡفَحۡشَآءِ وَٱلۡمُنکَرِۗ﴾ [العنکبوت: ۴۵] «بیگمان نماز، انسان را از کارهای بد و از زشتیها باز میدارد
خداوند متعال میفرماید: ﴿کَذَٰلِکَ لِنَصۡرِفَ عَنۡهُ ٱلسُّوٓءَ وَٱلۡفَحۡشَآءَۚ إِنَّهُۥ مِنۡ عِبَادِنَا ٱلۡمُخۡلَصِینَ ٢۴﴾ [یوسف: ۲۴] «تا اینگونه بدی و زشتی را از او دور کنیم. بیگمان او، از بندگان مخلص ما بود».