برای چه نوع بیماری و مرضی می توان از رخصت شرعی استفاده کرد و روزه نبود؟

برای چه نوع بیماری و مرضی می توان از رخصت شرعی استفاده کرد و روزه نبود؟ آیا با هر مرضی می توان روزه نگرفت حتی اگر خفیف باشد؟

 

الحمدلله،

خداوند متعال به مریض و بیمار رخصت داده تا در هنگام مرضش روزه رمضان را نگیرد، چنانکه فرمودند: «وَمَنْ کَانَ مَرِیضًا أَوْ عَلَی سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلَا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ» البقره/۱۸۵٫ یعنی: و آن کس که بیمار یا در سفر است، روزهای دیگری را به جای آن، روزه بگیرد، خداوند، آسانی بر شما را می‏خواهد، نه سختی بر شما را..

جمهور علمای مذاهب از جمله ائمه اربعه گفته اند که مریض حق ندارد روزه اش را بخورد مگر آنکه بیماریش شدید باشد، و منظور از بیماری شدید یعنی:

۱- بیماری به سبب روزه گرفتن افزایش یابد.

۲- شفای بیمار به سبب روزه گرفتن به تاخیر افتد.

۳- روزه گرفتن موجب مشقت و سختی زیادی بر وی شود، هرچند که بیماریش را افزایش ندهد یا شفایش را به تاخیر نیاندازد.

۴- همچنین علما کسی را که به سبب روزه گرفتن دچار مرض و بیماری می شود را نیز مشمول این حکم و رخصت دانسته اند.

ابن قدامه رحمه الله گفته: «بیماری که خوردن روزه برایش جایز است؛ بیماری است که مرض شدیدی دارد که با روزه گرفتن شدت می یابد و یا می ترسد که بهبودی او دیر شود.. و (همچنین بر طبق رای) صحیح؛ کسی که می ترسد به سبب روزه گرفتن بیمار شود..». ‏”المغنی” (۴/۴۰۳).

و زیلعی گفته: «صحیح آنست؛ کسی که بترسد بخاطر روزه گرفتن مریض شود، او همانند مریض است (یعنی در حکم مریض است)». ” تبیین الحقائق” (۱/۳۳۳).

امام نووی رحمه الله گفته: «مریضی که توانایی روزه گرفتن ندارد و امید بهبودی در وی می رود لازم نیست روزه بگیرد… و این زمانی است که مشقت و سختی ظاهری بخاطر روزه گرفتن بر وی وارد شود، و مشروط نشده که (این سختی) به جایی برسد که روزه گرفتن ممکن نباشد، بلکه اصحاب ما (شافعیه) گفته اند: شرط جواز روزه نگرفتن اینست که به سبب روزه به او مشقتی وارد گردد که احتمال آن (مشقت) در وی رود».‏”المجموع” (۶/۲۶۱)‏.

و بعضی از علما گفته اند که برای هر مریضی جایز است که روزه نگیرد، هرچند که به سبب روزه گرفتن به وی مشقتی وارد نیاید، ولی این قول شاذ است و جمهور علما آنرا مرود دانسته اند. چنانکه امام نووی رحمه الله گفته: « بدون اختلاف نزد ما (شافعیه) مرض ساده ای که بخاطر روزه گرفتن مشقتی بر او وارد نمی شود برایش جایز نیست که روزه اش را بخورد». المجموع (۶/۲۶۱).

شیخ ابن عثیمین رحمه الله می گوید: «مریضی که با روزه گرفتن متاثر نمی شود، مانند سرماخوردگی خفیف، یا سردرد خفیف، و درد دندان، و همانند آنها؛ برای وی جایز نیست که روزه نگیرد، هرچند که بعضی از علما می گویند: بدلیل آیه ی «وَمَنْ کَانَ مَرِیضًا » البقره/۱۸۵٫ برای او جایز است که روزه نگیرد، اما ما می گوییم: حکم (این آیه) معلول به علتی است و آن این است که روزه نگرفتن به او سودی برساند (و از سختی وی کاسته شود)، اما اگر (بخاطر بیماری) متاثر نمی شود برای وی جایز نیست روزه اش را بخورد و روزه بر او واجب است». الشرح الممتع (۶/۳۵۲) .‏

 

والله اعلم

وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله وأصحابه والتابعین لهم بإحسان إلی یوم الدین