بحثی پیرامون رضاع کبیر

اولا:
شیر خوارگی یا به تعبیر دیگر رضاعتی که تحریم رو ثابت می کنه لازم نیست حتما با شیر خوردن مستقیم از پستان باشه بلکه اگر شیر مادر در ظرفی ریخته بشه و نوزاد داده بشه کفایت می کنه و محرمیت از باب رضاعت ثابت میشه. و این دیدگاه جمهور علما هست.
ابن قدامه می¬گوید: امام شافعی گفته است:  ( والسَّعُوط کالرضاع وکذلک الوَجُور) : «سعوط و وجور رضاعت را ثابت می کند.»
السعوط به این معناست که شیر مادر در ظرف یا چیزی مانند آن ریخته شود و از طریق بینی به نوزاد خورانده شود. و الوجور به این معناست که شیر مادر به وسیله ظرفی به دهان نوزاد ریخته بشه و شیر از خود پستان به صورت مستقیم به نوزاد داده نشه.   
و با این دو روش نیز محرمیت از باب رضاعت ثابت میشه و این دیدگاه افراد ذیل می باشد: شعبی و ثوری و أصحاب رأی . و مالک در مورد  وجور بر این باور است.
امام دیدگاه دوم این است که: با سعوط و وجور محرمیت از باب رضاعت ثابت نمیشه. و این قول أبو بکر و مذهب داود و قول عطاء خراسانی در مورد سعوط  می¬باشد.
اما روایت ابن مسعود از رسول خدا بر ثبوت تحریم بر مبنای رضاعت دلالت می کند: «لا رضاع إلا ما أنشز العظم وأنبت اللحم»: «شیر خوارگی اعتبار ندارد؛ مگر به اندازه ای باشد که استخوان را محکم کند، و گوشت بوجود آورد». سنن أبی داود (۲/ ۲۲۲) (ش: ۲۰۵۹)
و شیر دادن به نوزاد به روش سعوط و وجور نیز این دو فاکتور که در حدیث ابوداود آمده را داراست و باعث محکم شدن استخوان و ایجاد گوشت در بدن نوزاد میشه چنانکه با شیر خوردن نوزاد از پستان مادر این دو وجود دارد. بنابراین واجب است که ای دو حالت (خوردن شیر از پستان و حالت های سعوط و وجور) را در تحریم به سبب رضاعت یکسان بدانیم. (المغنی: ۸/۱۳۹)
ثانیا:
تحریم به سبب شیرخوارگی در مورد افراد بزرگسال، نزد جمهور فقها ثابت نمی شود. بلکه شیرخوارگی که سبب محرمیت می شود باید کمتر از سن دوسالگی نوزاد باشد. استدلال جمهور به احادیثی است که با این مضمون وارد شده اند.
از ام سلمه روایت است که رسول خدا فرمودند: ( لَا یُحَرِّمُ مِنْ الرِّضَاعَهِ إِلَّا مَا فَتَقَ الْأَمْعَاءَ فِی الثَّدْیِ ، وَکَانَ قَبْلَ الْفِطَامِ ): «محرمیت به سبب شیرخوارگی ثابت نمی شود مگر زمانی که روده های نوزاد با شیر پستان (در زمان شیرخوارگی) شکاف بردارد و این شیرخوارگی قبل از بازگرفتن نوزاد از شیر باشد». امام ترمذی در مورد این روایت می گوید: این حدیث حسن صحیح است. و اکثر اهل علم از اصحاب رسول خدا و دیگران بر این باورند که شیرخوارگی که محرمیت را ثابت می کند تنها در کمتر از دوسال است. و شیرخوارگی نوزاد بعد از دو سال کامل، باعث محرمیت نمی شود. این حدیث را علامه البانی در «صحیح الترمذی» صحیح دانسته است.
از عایشه رضی الله عنها روایت است که نبی اکرم – صلى الله علیه وسلم – وارد خانه اش شد و مردی را در آنجا دید. و آنرا به اندازه ای ناپسند دانست که چهره اش تغییر کرد. عایشه رضی الله عنها گفت: او برادر (رضاعی) من است. رسول خدا – صلى الله علیه وسلم – فرمود: «خوب دقت کنید چه کسانی برادران شما هستند زیرا رضاعت، زمانی به ثبوت می رسد که گرسنگی را برطرف نماید». یعنی در دوران شیر خوارگی باشد. (بخارى:۵۱۰۲)
و روایاتی در این زمینه از صحابه وارد شده است که بیانگر عدم ثبوت محرمیت بزرگسال بر مبنای رضاعت می باشد.
ابن قدامه در «المغنی: ۸/۱۴۲» می گوید: از شروط تحریم بر مبنای رضاعت این است که قبل از دوسالگی نوزاد باشد. و این دیدگاه اکثر اهل علم می باشد. از جمله: عمر وعلی وابن عمر وابن مسعود وابن عباس وأبو هریره
و همسران رسول خدا جز ام المومنین عایشه چنین دیدگاهی دارند. و همچنین ابن شبرمه و أوزاعی و شافعی و إسحاق و أبو یوسف ومحمد وأبو ثور؛ از امام مالک هم در دو روایت وارد شده که اگر یکی دو ماه هم از این مدت گذشت محرمیت ثابت می شود.
امام ابوحنیفه می¬گوید: در مدت سی ماه هم محرمیت ثابت می شود. امام زفر یکی از شاگردان امام ابوحنیفه این مدت را تا سه سال می داند.
ام المومنین معتقد به ثبوت محرمیت بر اساس شیرخوراگی در مورد بزرگسال بود. و این دیدگاه از عطا و لیث و داود نیز روایت شده است. و امام طبری این دیدگاه را به عبدالله بن زبیر و قاسم بن محمد و و عروه نسبت می دهد. و همچنین این دیدگاه عطاء واللیث بن سعد وابن حزم بوده و آن را به ابوداود ظاهری نسبت می دهد ابن المواز از مالکیه به این دیدگاه گرایش داشته است. فتح الباری” (۹/۱۴۸)
ثالثا:
کسانی که معتقد به ثبوت محرمیت بر اساس رضاعت در مورد افراد بزرگسال هستند به روایاتی از این دسته استدلال کرده اند:
از ام المونین عایشه روایت است که سالم غلام ابوحذیفه همراه ابوحذیفه و خانواده اش در خانه ی وی  زندگی می کرد؛ دختر سهیل (همسر ابوحذیفه) نزد رسول خدا آمد و گفت: سالم به سن بلوغ رسیده است و در خانه ما رفت و آمد دارد و مانند مردان است و هرآنچه را یک مرد می داند او هم می فهمد و من در درون ابوحذیفه از آن بابت چیزی احساس می کنم. پیامبر خدا فرمود: او را شیر بده تا با وی محرم شوی آنگاه آنچه از بدگمانی که در نفس ابوحذیفه است از بین می رود. وی برگشت و گفت: من به وی شیر دادم و آنچه از بدگمانی که در نفس ابوحذیفه بود از میان رفت. مسلم (۱۴۵۳)
ابوحذیفه قبلا سالم را به عنوان فرزند خوانده خود انتخاب کرده بود. و آن زمانی بود که فرزندخواندگی تحریم نشده بود.
دلیل ام المومنین عایشه و حفصه این روایت می باشد و این حکم را مخصوص سالم نمی دانستند اما سایر ازواج مطهرات از پذیرش این دیدگاه سرباز زدند. و بلکه معتقد به اختصاص این حکم به سالم بودند چنانکه در روایت مسلم (۱۴۵۴) به این مساله اشاره شده است.
اما جمهور علما در مورد حدیث سالم بر این باورند که آن مخصوص سالم بوده است چنانکه همین است دیدگاه همسران رسول خدا یا اینکه برخی معتقد به منسوخ بودن این حکم هستند.
شیخ الاسلام ابن تیمیه بین این دو دیگاه به این صورت جمع کرده است که: شیردادن به بزرگسال تاثیری در محرمیت نداشته و اعتباری ندارد مگر در زمان نیاز و ضرورت. همانند شرایط سالم با همسر ابوحذیفه؛ و ابن قیم هم بر این باور می باشد.
رابعا
فتوای بسیاری از علمای معاصر این است که رضاع کبیر مفید تحریم نیست و فتوای شیخ بن باز رحمه الله و انجمن دائمی افتا نیز همین است و این حکم رو مخصوص سالم می دانند. مجموع فتاوى الشیخ ابن باز” (۲۲/۲۶۴) ، “فتاوى اللجنه” (۲۱/۴۱، ۱۰۲)
شیخ ابن عثیمین بر این باور است که حدیث سالم و این حکم تنها مخصوص او نیست بلکه مصداق آن هرکسی می تواند باشد که شرایط وی همچون سالم است. اما امروزه چنین شرایطی ممکن نیست چراکه خداوند متعال فرزند خواندگی را حرام کرده است. بنابراین اکنون رضاع کبیر باعث تحریم نمی شود. الشرح الممتع” (۱۳/۴۳۵، ۴۳۶)
خلاصه مطلب اینکه: بعد از تحریم فرزندخواندگی رضاع کبیر باعث محرمیت نمی شود بلکه باید در مدت دوسالگی باشد یا اینکه قبل از دوران باز گرفتن نوزاد از شیر باشد و این دیدگاه راجح می باشد.
والله اعلم