ایمان به دو ملائکه منکر و نکیر

در مبحث ملائکه در مورد منکر و نکیر صحبت شد، آن‌ها دو ملائکه هستند که از جمله وظایف آن‌ها سؤال پرسیدن از میت در قبر است. و هدف اینجا، بیان ایمان به آن‌ها بصورت تفصیلی است و آنچه از فتنه این دو در قبر حاصل می‌شود. آنگاه بیان اینکه این مسئله اینجا فرعی از ایمان به نعمت‌های قبر و عذاب آن بطور خلاصه است.

احادیث صحیح بر وصف این دو ملائکه و سؤال آن‌ها از اهل قبور بعد از دفن کردن آن‌ها حکایت دارد همانگونه که در حدیث ابوهریرهس آمده که رسول الله  صلی الله علیه و سلم می‌فرماید: «إِذَا قُبِرَ الْمَیِّتُ أَوْ قَالَ أَحَدُکُمْ أَتَاهُ مَلَکَانِ أَسْوَدَانِ أَزْرَقَانِ یُقَالُ لِأَحَدِهِمَا الْمُنْکَرُ وَالْآخَرُ النَّکِیرُ فَیَقُولَانِ مَا کُنْتَ تَقُولُ فِی هَذَا الرَّجُلِ فَیَقُولُ مَا کَانَ یَقُولُ هُوَ عَبْدُ اللَّهِ وَرَسُولُهُ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ فَیَقُولَانِ قَدْ کُنَّا نَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُولُ هَذَا ثُمَّ یُفْسَحُ لَهُ فِی قَبْرِهِ سَبْعُونَ ذِرَاعًا فِی سَبْعِینَ… وَإِنْ کَانَ مُنَافِقًا قَالَ سَمِعْتُ النَّاسَ یَقُولُونَ فَقُلْتُ مِثْلَهُ لَا أَدْرِی فَیَقُولَانِ قَدْ کُنَّا نَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُولُ ذَلِکَ فَیُقَالُ لِلْأَرْضِ الْتَئِمِی عَلَیْهِ فَتَلْتَئِمُ عَلَیْهِ فَتَخْتَلِفُ فِیهَا أَضْلَاعُهُ فَلَا یَزَالُ فِیهَا مُعَذَّبًا حَتَّى یَبْعَثَهُ اللَّهُ مِنْ مَضْجَعِهِ ذَلِکَ»^[۱] «وقتی مرده یا فرمود یکی از شما دفن شد دو ملائکه سیاه رنگ که چشمانی آبی دارند، و یکی منکر و دیگری نکیر نام دارد به نزد میت می‌آیند، و به او می‌گویند: در مورد مردی که در بین شما مبعوث شد چه می‌گفتی؟ جواب می‌دهد: آنچه او می‌گفت: بنده خدا و فرستاده اوست، و گواهی می‌دهم که معبودی بحق جز خدای یکتا نیست، و گواهی می‌دهم که محمد بنده و فرستاده خداست، پس می‌گویند: ما می‌دانستیم که چنین خواهی گفت، سپس قبر او به طول هفتاد ذراع و عرض هفتاد ذراع وسعت پیدا می‌کند… و اگر منافق باشد می‌گوید: شنیدم مردم چیزی می‌گویند، من هم چنان گفتم، نمی‌دانم چه نام دارد، پس دو ملائکه میگویند: ما می‌دانستیم که چنین خواهی گفت، و به زمین گفته می‌شود: او را درهم بفشار، پس او را بهم می‌فشارد تا اینکه دنده‌های بدنش در هم شکسته شود، و همچنان عذاب می‌بیند تا اینکه باری تعالی او را روز قیامت حشر نماید». و دلیل بر سؤال ملائکه همچنین حدیث انس بود که در مطلب گذشته بیان آن گذشت.

واجب است که به آنچه احادیث از نام دو ملائکه، خصوصیات و سؤال آن‌ها از اهل قبور و چگونگی آن، ایمان داشته باشیم و به آنچه مؤمن و منافق جواب می‌دهند و آنچه از نعمت‌ها یا عذاب بر توضیحی که به وسیله آن احادیث آمده است مؤمن باشیم.

علما اختلاف دارند بر اینکه آیا سؤال در قبر مخصوص این امت است همانگونه که بعضی آن را گفته‌اند یا اینکه شامل تمام امتها می‌گردد کما اینکه این قول دسته دیگر از اهل علم می‌باشد. آنچه از نصوص آشکار می‌گردد عدم تخصیص این امت به آن است بلکه آن برای همه امتها است و اکثر اهل علم بر این رأی می‌باشند و الله اعلم.

[۱] سنن الترمذی ۳ / ۳۸۳، برقم (۱۰۷۱)، وقال حدیث حسن غریب والإحسان فی تقریر ب صحیح ابن حبان : ۷ / ۳۸۶، برقم (۳۱۱۷).