اول اینکه: اعتقاد قطعی داشته باشیم که آن دو حق هستند و بهشت منزلگاه اهل تقوا و جهنم جایگاه کافران و منافقین است. الله تعالی میفرماید: ﴿إِنَّ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ بَِٔایَٰتِنَا سَوۡفَ نُصۡلِیهِمۡ نَارٗا کُلَّمَا نَضِجَتۡ جُلُودُهُم بَدَّلۡنَٰهُمۡ جُلُودًا غَیۡرَهَا لِیَذُوقُواْ ٱلۡعَذَابَۗ إِنَّ ٱللَّهَ کَانَ عَزِیزًا حَکِیمٗا ۵۶ وَٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ سَنُدۡخِلُهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِی مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِینَ فِیهَآ أَبَدٗاۖ﴾ [النساء: ۵۶-۵۷]. «بزودی کسانی که به آیات ما کفر ورزیدهاند در آتش جهنم در آوریم که هرچه پوستشان سوخته شود پوستهای دیگری بر جایش قرار دهیم تا عذاب را بچشند. همانا خداوند شکست ناپذیر حکیم است. و کسانی که ایمان آورده و عمل صالح انجام دادهاند به زودی در بهشتهایی که از زیر آن نهرها جاری است برای همیشه داخل گردانیم».
دوم اینکه: اعتقاد داشته باشیم که در حال حاضر وجود دارند. الله تعالی در مورد بهشت میفرماید: ﴿أُعِدَّتۡ لِلۡمُتَّقِینَ ١٣٣﴾ [آل عمران: ۱۳۳]. «برای اهل تقوا آماده کردهایم» و در باره جهنم میفرماید: ﴿أُعِدَّتۡ لِلۡکَٰفِرِینَ ٢۴﴾ [البقره: ۲۴]. «برای کافران آماده کردهایم». در صحیحین از عمران بن حصین رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم میفرماید: «اطَّلَعْتُ فِی الْجَنَّهِ فَرَأَیْتُ أَکْثَرَ أَهْلِهَا الْفُقَرَاءَ وَاطَّلَعْتُ فِی النَّارِ فَرَأَیْتُ أَکْثَرَ أَهْلِهَا النِّسَاءَ»[۱] «به بهشت، سر زدم و دیدم که اکثر بهشتیان از فقرا هستند. و به دوزخ، نظر انداختم و دیدم که اکثریت دوزخیان را زنان تشکیل میدهند».
سوم اینکه: اعتقاد داشته باشیم که آنها دوام و بقا مییابند و فنا و نابودی بر سر آنها نمیآید. الله تعالی در مورد بهشت میفرماید: ﴿خَٰلِدِینَ فِیهَاۚ وَذَٰلِکَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡعَظِیمُ ١٣﴾ [النساء: ۱۳]. «در آن جاودانند و این رستگاری بزرگ است» و در مورد جهنم میفرماید: ﴿وَمَن یَعۡصِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ فَإِنَّ لَهُۥ نَارَ جَهَنَّمَ خَٰلِدِینَ فِیهَآ أَبَدًا ٢٣﴾ [الجن: ۲۳]. «و هرکس خداوند و فرستادهاش را نافرمانی کند جزای او آتش جهنم است و در آن برای همیشه جاودان میماند». منظور از معصیت و نافرمانی در این آیه، کفر است بخاطر تأکید بر جاودانه ماندن برای همیشه در آتش است. قرطبی میگوید لفظ (أبدا) دلیل بر این است که منظور آیه شرک است[۲]. و شیخین از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت میکنند که رسول الله صلی الله علیه وسلم میفرماید: «یُدْخِلُ اللَّهُ أَهْلَ الْجَنَّهِ الْجَنَّهَ وَیُدْخِلُ أَهْلَ النَّارِ النَّارَ ثُمَّ یَقُومُ مُؤَذِّنٌ بَیْنَهُمْ فَیَقُولُ یَا أَهْلَ الْجَنَّهِ لَا مَوْتَ وَیَا أَهْلَ النَّارِ لَا مَوْتَ کُلٌّ خَالِدٌ فِیمَا هُوَ فِیهِ»[۳] «خداوند اهل بهشت را داخل بهشت و اهل جهنم را داخل جهنم میگرداند سپس منادی ای در فاصله بهشت و جهنم میایستد و میگوید: ای اهل بهشت دیگر مرگی در کار نیست و ای اهل جهنم دیگر هرگز نمیمیرید همه در آنچه در آن هستند برای همیشه میمانند».
[۱] صحیح البخاری برقم (۳۲۴۱)، وصحیح مسلم برقم (۲۷۳۸) مختصرا بمعناه، واللفظ للبخاری.
[۲] القرطبی ۱۹ / ۲۷، وفتح القدیر ۵ / ۳۰۷٫
[۳] صحیح البخاری برقم (۶۵۴۴)، وصحیح مسلم برقم (۲۸۵۰)، واللفظ لمسلم.