- اگر از امام احمد پیرامون مسئلهای دو قول نقل شد و بررجوعش از یکی از دو قول، نه از خودش و نه از شاگردانش چیزی نقل نشد، در این صورت اگرامکان جمع و توفیق بین دو قول [اگر چه به حمل عام برخاص و مطلق بر مقید باشد] بود در این صورت هر دو قول، از زمرهی مذهب امام احمد به شمار میآید.
و اگر جمع و توفیق بین دو قولِ متعارض، مشکل و متعذر بود، در این صورت به دنبال تاریخ صدور این دو قول میرویم و هر کدام که متأخر بود، از مذهب امام احمد به شمار میآید.
و اگر تاریخ صدور این دو قول [یا یکی از آن دو] مشخص نبود، در این صورت هر یک ازآن دو قول که به روح کتاب [قرآن] یا سنت [حدیث] و یا اجماع، و یا اثر [صحابه و تابعین] و یا قواعد فقهی امام احمد، و یا عادات و اهداف و مقاصد و اصول و تصرفات ایشان در استنباط مسائل نزدیکتر بود، بدان عمل میکنیم.[۱]
خاطرنشان میشود: در صورتی که از امام احمد دو قول نقل شده است احتمال توقف نیز میباشد.
[۱]– صفه الفتوی ص ۸۷ و الفروع ( ۱/۶۴، ۶۵ )