آنچه به اشتباه ریا قلمداد میشود، اما ریا نیست

و عَن أَبی ذَر رَضِیَ اللهُ عَنْهُ قال، قیلَ:

یاٰ رَسُولَ اللهِ ﷺ (( أرَأَیْتَ رَجُلَ الَّذِی یَعْمَلُ الْعَمَلَ مِنَ الْخَیْرِ ، و یَحْمَدُ الناسُ عَلَیْهِ ؟ قالَ : تِلْکَ عاجِلُ بُشْریٰ الٰمُؤْمِنِ)) .رواه المسلم ٢۶۴٢
ترجمه:
ابوذر رضی الله عنه میگوید: از رسول الله ﷺسوال شد:
درباره ی مردی که کارِ نیکی انجام میدهد و مردم او را به خاطر آن کار می ستایند، چه میفرمایی؟
فرمود: این،
مژده ای زودهنگام برای مومن است.

شـــــرح
مولف رحمه الله با گشودن این باب بدین موضوع پرداخته است که گاه انسان چیزی را ریا می پندارد و گمان میبرد که ریاست؛ اما ریا نیست.

وی در این باره حدیثی بدین مضمون آورده است که ابوذر رضی الله عنه میگوید: از رسول الله ﷺ سوال شد:
درباره ی مردی که کارِ نیکی انجام میدهد و مردم او را به خاطر آن کار می ستایند، چه میفرمایی؟ فرمود: این، مژده ای زودهنگام برای مومن است.
صورت مسأله، این است که شخصی خالصانه و بدون توجه به اینکه مردم میدانند و میبینند یا خیر، کار نیکی انجام میدهد؛

سپس بی آنکه خودش خواسته باشد، مردم از او تعریف میکنند و میگویند: فلانی، آدم نیکوکاریست؛ پیامبر ﷺ این را مژده ای زودهنگام برای مومن قلمداد فرمود که نشان از مژده ای اخروی برای چنین شخصی دارد؛

زیرا مردم، گواهان و شاهدان الهی در زمین پروردگارند؛
همچنان که صحابه رضی الله عنهم از کنار جنازه ای گذشتند و از او به نیکی یاد کردند. پیامبر ﷺ فرمود: »واجب شد«. سپس از کنار جنازه ی دیگری گذشتند و او را نکوهش کردند. پیامبر ﷺ فرمود: »واجب شد«. عمر بن خطاب رضی الله عنه پرسید: چه چیزی واجب شد؟

فرمود: »شخص نخست را ستودید؛ پس بهشت برایش واجب شد و از شخص دوم به بدی یاد کردید؛ پس آتش دوزخ بر او واجب گشت.

شما، گواهانِ الله در زمین هستید«( بخاری ١٣۶٧ – مسلم ٩۴٩ ).

تفاوت مژده ی زودهنگامِ مومن ، با ریا، در این است که شخصِ ریاکار عمل نیکی را تنها از آن جهت انجام میدهد که مردم او را ببینند و بدین سان در نیتش شرک به الله وجود دارد و غیرالله را در نیت خود شریک میکند؛
اما نیت مومن، خالص برای الله جل جلاله میباشد و به هیچ عنوان برایش مهم نیست که مردم از او تعریف یا او را نکوهش نمایند؛

اما انسان هرچه قدر پنهانکار باشد و عملی را مخفیانه انجام دهد و گمان کند که مردم نمیدانند، باز هم مردم سر از کارش درمی آورند؛

اگر کار نیک و شایسته ای انجام دهد، او را می ستایند و از او به نیکی یاد میکنند؛
این، ریا نیست؛ بلکه مژدهای زودهنگام برای مومن میباشد. و هرکه مردم از او به نیکی یاد کنند، امید است که
بهشتی باشد.
لذا به تفاوت مژده ی زودهنگام مومن و ریا پی بردیم.