اولین چیزی که بنده در روز قیامت به خاطر آن محاسبه می‌شود «نماز» است(۱)

نسائی، باب: [الْمُحَاسَبَهِ عَلَى الصَّلَاهِ]

۱۳۶- «عَنْ حُرَیْثِ بْنِ قَبِیصَهَ، قَالَ: قَدِمْتُ الْمَدِینَهَ، قَالَ: قُلْتُ: اللَّهُمَّ یَسِّرْ لِی جَلِیسًا صَالِحًا، فَجَلَسْتُ إِلَى أَبِی هُرَیْرَهَ رضی الله عنه قَالَ: فَقُلْتُ: إِنِّی دَعَوْتُ اللَّهَ جل جلاله أَنْ یُیَسِّرَ لِی جَلِیسًا صَالِحًا، فَحَدِّثْنِی بِحَدِیثٍ سَمِعْتَهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ  صلی الله علیه و سلم لَعَلَّ اللَّهَ أَنْ یَنْفَعَنِی بِهِ، قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ  صلی الله علیه و سلم یَقُولُ: إِنَّ أَوَّلَ مَا یُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ بِصَلَاتِهِ، فَإِنْ صَلَحَتْ فَقَدْ أَفْلَحَ وَأَنْجَحَ، وَإِنْ فَسَدَتْ فَقَدْ خَابَ وَخَسِرَ، قَالَ هَمَّامٌ: لَا أَدْرِی هَذَا مِنْ کَلَامِ قَتَادَهَ، أَوْ مِنَ الرِّوَایَهِ: فَإِنِ انْتَقَصَ مِنْ فَرِیضَتِهِ شَیْءٌ، قَالَ: انْظُرُوا, هَلْ لِعَبْدِی مِنْ تَطَوُّعٍ؟ فَیُکَمَّلُ بِهِ مَا نَقَصَ مِنَ الْفَرِیضَهِ، ثُمَّ یَکُونُ سَائِرُ عَمَلِهِ عَلَى نَحْوِ ذَلِکَ».

136. «از حریث بن قبیصه رضی الله عنه روایت شده است که گفت: وارد مدینه شدم، (حریث) می‌گوید: گفتم: خدایا! بنده‌ای نیکوکار را همنشین من گردان (همنشینی با بنده‌ای نیکوکار را برایم آسان کن)، پس نزد ابوهریره رضی الله عنه رفتم (همنشین ابوهریره شدم)، (حریث) می‌گوید: عرض کردم: از خداوند متعال خواستم بنده‌ای نیکوکار را همنشین من کند [حال که تو را همنشین من کرده است] پس حدیثی را که از پیامبر صلی الله علیه و سلم شنیده‌ای، برایم بیان که، به این امید که خداوند مرا از آن سودی رساند، ابوهریره رضی الله عنه گفت: شنیدم که پیامبرصلی الله علیه و سلم فرمودند: «اولین چیزی که [در روز قیامت] بنده بر آن محاسبه می‌شود، نمازش است، پس اگر [نمازش] بدون مشکل و شایسته بود، او رستگار شده و نجات یافته و اگر [نمازش] مشکل داشت او ناکام و زیان‌کار است»، همام (راوی نخست) می‌گوید: نمی‌دانم آیا این کلام قتاده (دومین راوی حدیث) است یا جزو روایت (حدیث) می‌باشد؟ پس اگر یکی از فرایضش ناقص بود، [خداوند] می‌فرماید: بنگرید [و ببینید] آیا بنده‌ام عبادتی (نمازی) اضافی (سنّت) دارد؟ تا آنچه که از نمازهای فرض ناقص انجام داده، کامل کند، سپس سایر اعمالش نیز بر این منوال هستند (محاسبه می‌شوند)».

۱۳۷- «عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ أَیْضاً، أَنَّ النَّبِیَّ  صلی الله علیه و سلم قَالَ: إِنَّ أَوَّلَ مَا یُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ صَلَاتُهُ، فَإِنْ وُجِدَتْ تَامَّهً، کُتِبَتْ تَامَّهً، وَإِنْ کَانَ انْتُقِصَ مِنْهَا شَیْءٌ قَالَ: انْظُرُوا، هَلْ تَجِدُونَ لَهُ مِنْ تَطَوُّعٍ؟ یُکَمِّلُ لَهُ مَا ضَیَّعَ مِنْ فَرِیضَهٍ مِنْ تَطَوُّعِهِ، ثُمَّ سَائِرُ الْأَعْمَالِ تَجْرِی عَلَى حَسَبِ ذَلِکَ».

137. «از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده است که پیامبرصلی الله علیه و سلم فرمودند: اولین چیزی که بنده روز قیامت به خاطر آن محاسبه می‌شود، نمازش است، اگر نمازش کامل یافته و معلوم شود، به صورت کامل نوشته می‌شود و اگر چیزی از آن ناقص باشد، [خداوند] می‌فرماید: بنگرید [و ببینید] آیا نوافلی (نماز سنت) برای بنده‌ام می‌یابید؟ تا با آن سنتش، آنچه را که از نمازهای واجبش تباه و ناقص کرده، برایش تکمیل شود، سپس سایر اعمال نیز به همین صورت و ترتیب، محاسبه می‌شوند».

۱۳۸- «عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ رضی الله عنه عَنْ رَسُولِ اللَّهِ  صلی الله علیه و سلم قَالَ: أَوَّلُ مَا یُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ صَلَاتُهُ، فَإِنْ کَانَ أَکْمَلَهَا، وَإِلَّا قَالَ اللَّهُ جل جلاله: انْظُرُوا لِعَبْدِی مِنْ تَطَوُّعٍ؟ فَإِنْ وُجِدَ لَهُ تَطَوُّعٌ، قَالَ: أَکْمِلُوا بِهِ الْفَرِیضَهَ».

138. «از ابوهریره رضی الله عنه از پیامبرصلی الله علیه و سلم روایت شده است که فرمودند: اولین چیزی که بنده به خاطر آن محاسبه می‌شود، نمازش است، پس اگر آن را به صورت کامل انجام داده باشد [مشکلی نخواهد داشت]، در غیر این صورت خداوند متعال می‌فرماید: بنگرید [و ببینید] آیا بنده‌ام هیچ نوافلی (نمازهای سنت) دارد؟ پس اگر نماز سنتی برایش یافت شد، خداوند می‌فرماید: با آن نماز واجبش را کامل کنید».