وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
علما در تعیین محدوده ی اذکار شامگاه و صبحگاه و ابتدا و انتهای آن اختلاف نظر دارند:
بعضی از علما فرموده اند که وقت اذکار صبحگاه از بعد از اذان صبح تا طلوع آفتاب است.
و بعضی دیگر فرموده اند که وقت اذکار صبحگاه از بعد از اذان صبح تا زوال خورشید (نزدیک به ظهر) است.
اما قول صحیح آنست که وقت اذکار صبحگاه: از هنگام اذان صبح تا طلوع خورشید و ارتفاع آن به اندازه ای کوتاه (تقریبا یک ربع بعد از طلوع آفتاب).
و در مورد محدوده ی اذکار شبانگاه:
بعضی از علما فرموده اند که وقت آن از ابتدای اذان عصر تا غروب خورشید است.
و بعضی دیگر فرموده اند که وقت آن از ابتدای اذان عصر تا یک سوم شب است.
و بعضی دیگر فرموده اند که وقت آن از بعد از اذان مغرب شروع می شود تا..
اما بنظر می رسد که رای راجح این باشد که:
هر شخص بایستی سعی کند تا اذکار صبحگاه را در محدوده ی (اذان صبح تا ابتدای طلوع آفتاب) بخواند، ولی اگر خواندن آن اذکار از وی فوت شد، او می تواند تا قبل از اذان ظهر آن اذکار را بخواند.
و اذکار شامگاه را از (زمان اذان عصر تا وقت غروب خورشید) بخواند، ولی اگر موفق به خواندن اذکار در آن محدوده نشد، می تواند تا یک سوم از شب آن اذکار را جبران نماید.
و دلیل این رای اینست که خداوند متعال می فرماید:
( وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ الْغُرُوبِ) سوره قّ/۳۹٫
یعنی: «و پیش از طلوع خورشید و پیش از غروب، پروردگارت را همراه با ستایش تسبیح گوی».
که این آیه بیانگر این مطلب است که افضلترین اوقات برای خواندن اذکار صبحگاه از وقت اذان صبح تا طلوع خورشید، و افضلترین اوقات برای خواندن اذکار شبانگاه از وقت اذان عصر تا غروب خورشید است.
و علامه ابن قیم در ارتباط با این آیه می گوید: «و این آیه تفسیر آنچیزی است که در بعضی احادیث آمده که (پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند:) هر کس هنگامی که صبح می کند و هنگامی که شب می کند فلان چیز و فلان ذکر را بخواند. و مراد از آن یعنی: قبل از طلوع خورشید و قبل از غروب آن، و وقت آن (اذکار) مابین صبح و طلوع آفتاب ، و مابین عصر و غروب خورشید است». الوابل الصیب ( ۲۰۰ ).
و چون در جای دیگر می فرماید:
( وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ بِالْعَشِیِّ وَالأِبْکَارِ) غافر/۵۵٫
یعنی: «و همراه با ستایش پروردگارت شامگاهان و بامدادان تسبیح‌گوی» به‌قولی؛ مراد این است: در دو وقت عصر و بامداد
و مراد از “عشی” یعنی بعد از عصر و آخر روز، و ابکار یعنی ابتدای روز.
و باز می فرماید: « وَاذْکُر رَّبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَخِیفَهً وَدُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالآصَالِ» (اعراف ۲۰۵). یعنی: «و پروردگار خود را در دل خویش یاد کن» به‌طور آهسته و همراه با تأمل و تدبر. این حکمی عام در همه اذکار است؛ اعم از قرائت قرآن، دعا، تسبیح، تهلیل وغیره. آری! یادکن باری تعالی را «به زاری و ترس و بدون بانگ برداشتن» یعنی: طوری او را با ترس و زاری یادکن که به خودت بشنوانی پس صدایت را در ذکر بلند نکن زیرا یاد کردن پنهانی، به اخلاص نزدیکتر و به اندیشیدن ممدتر است. آری! او را این‌گونه یادکن «در بامدادان» غدو: اوقات بامداد و غدوه: بامداد است (بین دو طلوع فجر صادق و طلوع خورشید)«و شامگاهان» یعنی: در اوقات شبانگاه. اصیل: بعد از عصر تا مغرب است.
خلاصه اینکه:
محدوده ی زمانی اذکار صبحگاه عبارتست از: از وقت اذان صبح تا طلوع آفتاب.
و محدوده ی زمانی اذکار شامگاه عبارتست از: بعد از عصر تا هنگام غروب آفتاب.
والله اعلم
وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله وأصحابه والتابعین لهم بإحسان إلی یوم الدین.
سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت.