اوقاتی که نماز خواندن در آن‌ها مکروه است

اوقاتی که خواندن نماز بدون سبب در آن مکروه است و از آن نهی شده است پنج وقتند که سه تای آن‌ها به زمان تعلق دارند و نهی و کراهت متوجه وقت است بدین قرار:
۱- وقت طلوع خورشید تا اینکه به اندازه یک نیزه بلند شود.
۲- وقتی که خورشید در حالت استواء قرار می‌گیرد تا اینکه از خط استواء زوال یابد.
۳- هنگامی که خورشید در آستانه غروب قرار گرفته تا اینکه غروب کند. و دلیل آن روایت مسلم از عقبه بن عامر است که گفت:
«ثَلاثُ سَاعَاتٍ کَانَ رَسُولُ اللّـَهِ صلی الله علیه وسلم یَنْهَانَا أَنْ نُصَلِّیَ فِیهِنَّ أَوْ نَقْبُرَ فِیهِنَّ مَوْتَانَا: حِینَ تَطْلُعُ الشَّمْسُ بَازِغَهً حَتَّى تَرْتَفِعَ، وَحِینَ یَقُومُ قَائِمُ الظَّهِیرَهِ حَتَّى تَمِیلَ الشَّمْسُ، وَحِینَ تُضِیفُ الشَّمْسُ لِلْغُرُوبِ حَتَّى تَغْرُبَ».
«پیامبر صلی الله علیه وسلم ما را از اینکه در سه وقت نماز بخوانیم و مردگان خود را در آن سه وقت به خاک بسپاریم نهی کرد و فرمود: وقتی که خورشید طلوع می‌کند و قرص آن پدیدار می‌گردد تا اینکه به خوبی بلند شود و ارتفاع گیرد. و وقتی که خورشید در خط استوا قرار می‌گیرد تا اینکه از خط استواء زوال یابد. و وقتی که قرص خورشید در آستانه غروب قرار گرفته تا اینکه غروب کند».
و سبب کراهت و نهی از آن اینست که پیامبر صلی الله علیه وسلم گفت:
«إِنَّ الشَّمْسَ تَطْلُعُ وَمَعَهَا قَرْنُ الشَّیْطَانِ، فَإِذَا ارْتَفَعَتْ فَارَقَهَا، ثُمَّ إِذَا اسْتَوَتْ قَارَنَهَا، فَإِذَا زَالَتْ فَارَقَهَا، فَإِذَا دَنَتْ لِلْغُرُوبِ قَارَنَهَا، فَإِذَا غَرَبَتْ فَارَقَهَا». (رواه الشافعی).
«هرگاه خورشید طلوع می‌کند شاخ شیطان با وی است، (خورشید پرستان را وسوسه می‌کند). چون خورشید ارتفاع گرفت شاخ شیطان از آن جدا می‌شود. (دیگر خورشید پرستان را وسوسه نمی‌کند) چون خورشید به خط استواء رسید شاخ شیطان با آن مقارن خواهد شد، (وقت وسوسه شیطان است برای خورشید پرستان) چون از خط استواء زوال یافت از او جدا می‌شود. چون قرص خورشید نزدیک به غروب شد شاخ شیطان باز هم با آن قرین خواهد شد، و چون غروب کرد ازوی جدا می‌شود».
مراد از شاخ قوم شیطان و پیروان وی است. آنان خورشید پرستانی هستند که در این اوقات برای خورشید سجده می‌‌کنند. برخی گفته‌اند: در این اوقات شیطان سر خود را به قرص خورشید نزدیک می‌سازد تا کسانی که برای خورشید سجده می‌کنند سجده شان برای او باشد.
و اما آن دو وقت دیگر به فعل و عمل تعلق دارند یعنی کراهت ونهی متوجه فعل می‌شود، که عبارتند از نماز خواندن بعد از نماز عصر تا اینکه خورشید غروب میکند و نماز خواندن بعد از نماز صبح تا اینکه خورشید طلوع می‌کند. و دلیل و حجت آن روایت شیخین از ابوهریره  است که گفت:
«نَهیَ عَنِ الصَّلاهِ بَعْدَ العَصْرِ حَتَّی تَغْرُبَ الشَّمْسُ، وَبَعْدَ الصُّبْحِ حَتِّی تَطْلُعُ الشَّمْسُ».
«پیامبر صلی الله علیه وسلم از نماز خواندن بعد از نماز عصر تا غروب خورشید و از نماز خواندن بعد از نماز صبح تا طلوع خورشید نهی کرده است».
و از اوقات مکروه رسیدن خورشید به خط استوا در روز جمعه استثناء شده است، به دلیل حدیث مرسلی که ابوداود روایت کرده است. و از اوقات مکانی هم شهر مکه معظمه خداوند شرافت و عظمت آن را افزون کند – مستثنی است، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم گفته است:
«یَا بَنِی عَبْدِ مَنَافٍ، مَنْ وَلِیَ مِنْکُمْ مِنْ أَمْرِ النَّاسِ شَیْئًا، فَلا یَمْنَعَنَّ أَحَدًا طَافَ بِهَذَا الْبَیْتِ وَصَلَّى أَیَّ سَاعَهٍ شَاءَ مِنْ لَیْلٍ أَوْ نَهَارٍ» (رواه الترمذی وغیره).
«ای بنی عبد مناف! هرکس از شما بر امور مردم متولی شد هرگز هیچ کس را از طواف خانه کعبه منع نکند و همچنین او را از خواندن نماز در هر ساعتی از روز و شب منع نکند».
چون نماز خواندن در مکه فضیلتش بسیار است. البته آنهم خلاف الأولی است، یعنی بهتر است که در آنجا نیز مراعات وقت را بکند تا از مخالفت با امام مالک و ابوحنیفه بیرون آید.
گفتیم نماز خواندن در اوقات پنجگانه اگر بدون سبب باشد مکروه است، اما اگر برای نمازهای فوت شده فرض یا قضای نمازهای سنت و نفلی که انسان به صورت ورد و عادت خود در آورده است، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم بعد از نماز عصر دو رکعت نماز گزارد و گفت: آن‌ها دو رکعت سنت مؤکده بعد از ظهرند (که قضا می‌کنم). به روایت شیخین. و همچنین نمازی که دارای سبب مقارن با آن اوقات باشد نه سبب مقدم نیز مکروه نیست، مانند نماز میت و سجده تلاوت و نماز کسوف و خسوف و نماز استسقاء (نماز طلب باران)، و اما نمازی که دارای سبب متاخر از آن اوقات باشد خواندنش در آن اوقات مکروه است مانند نماز استخاره و دو رکعت احرام.