امام احمد بن حنبل/ در ماه ربیع الاول سال ۱۶۴هجری قمری، در بغداد متولد شد. ایشان عربی النسل خالص و از قبیله شیبان بود. صبر و بردباری، استقامت و عزیمت از خصوصیات تاریخی این قبیله[۱] بود. پدر بزرگشان حنبل ابن هلال، از بصره به خراسان منتقل شد و در دوران امویان حاکم منطقۀ سرخس بود، هنگامی که عباسیان به نام اهل بیت و بنی هاشم حرکتی را در خراسان آغاز کردند، ایشان از هواداران و کارکنانشان بود. مادر امام احمد/ از مرو به بغداد آمد و امام احمد در شکم مادر بود که پدرش از این جهان رخت بربست. مادر وی با همّت بلند و پشتکار خویش او را پرورش داد و معاش زندگی وی از قطعه زمینی فراهم میشد. و این حالات باعث شدند که در ایشان تحمل، زحمتکشی، عزم و اعتماد به نفس به وجود بیاید. امام احمد بن حنبل در کودکی قرآن را حفظ کرد و ادبیات عرب را فراگرفت، سپس در مکتبی ثبت نام کرد تا تحریر و انشاء کند. آثار صلاحیت و نجابت از دوران طفولیت در جبینش هویدا بود، عموی وی در بغداد وقایع نگار بود و در غیاب خلیفه اطلاعیههایی مینوشت و خبرها را ارسال میکرد. روزی مجموعهای از نوشتههایش را به برادر زاده کوچکش (احمد بن حنبل) تحویل دادند تا به فرد معینی برساند. ایشان به علّت اینکه در نوشتهها شکایات زیادی از مردم بغداد و مخبری آنها انجام شده بود، کلیه اوراق را به دجله انداخت. ایشان (امام احمد) هنگامی که در دفتر خود تمرین نامهنویسی میکرد اکثر زنانی که شوهرانشان در ارتش هارون الرشید بودند و نامههایی که به خانه میفرستادند برای خواندن به ایشان میدادند و جوابش را نیز مینوشتند، اما مضامینی که خلاف شرع یا وقار عرفی بود نمینوشتند. پس از بروز کامل آثار تقوی، طهارت، صلاحیت و نجابت در ایشان، صاحب نظر آن دوران (هیثم بن جمیل) میگوید، این جوان اگر زنده بماند، برای اهل زمانش حجتی است[۲].
[۱]– فرمانده معروف دوران خلافت صدیقیس به نام مثنی ابن حارثهس از همین قبیله بود. المناقب لابن جوزی ص۲۳٫
[۲]– تاریخ حافظ ذهبی.