الخَلَف در قرآن کریم

در قرآن کریم کلمه­ ی «الخلف» تنها در یک مدلول به کار رفته است و به کسی اطلاق می­شود که جانشین پیش از خود شده باشد.[۱]

خداوند متعال می ­فرماید: «وَلَوْ نَشَاء لَجَعَلْنَا مِنکُم مَّلَائِکَهً فِی الْأَرْضِ یَخْلُفُونَ» (زخرف: ۶۰) «و اگر می‌خواستیم به جای شما فرشتگانی قرار می‌دادیم که در (روی) زمین جانشین (شما) باشند.» فرشتگان عصیان و نافرمانی نمی­کنند لذا جانشینان نیکی خواهند بود.

و حکایت خداوند از موسی علیه­السلام چنین است که می­فرماید: «اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی»: (اعراف: ۱۴۲) «جانشین من در میان قوم من باش». و جانشین پیامبر جز در خیر و خوبی نمی­باشند.

از این­ رو رابطه ­ی سلف با خلف در قرآن کریم از دو جهت است:

الف) بر همان راه و روش سلف بودند.

ب) از نظر زمانی پس از آنها بودند.

و این مساله یادآور اصل بزرگی می ­باشد و آن اینکه: «هرکس پس از سلف بوده و بر راه و روش آنها، از جمله خَلَف است. و کسانی که از نظر زمانی پس از سلف بودند اما بر راه و روش نیکوی آنها نبودند، همان خلف با سکون لام می ­باشند.»

 

[۱] – تفسیر التسهیل، ص: ۱۹، حرف الحاء، تفسیر معانی اللغات.