اقوام و قبایل عرب

مورخین عرب اقوام و قبایل عرب را به سه دسته تقسیم کرده‌اند:⁽[۱]⁾

• عرب بائده: یعنی قدیمی‌ترین قبایل عرب که مدت‌ها قبل از اسلام از بین رفته بودند.
• عرب عاربه: «بنوقحطان» که بعد از «عرب بائده» ساکنان اصلی سرزمین عرب بودند و مسکن اصلی‌شان مملکت یمن بود.
• عرب مستعربه: «بنواسماعیل» یعنی فرزندان حضرت اسماعیل که در سرزمین حجاز ساکن بودند. بنوقحطان و بنواسماعیل (که آن‌ها را قبایل «عدنانی» نیز می‌گویند) هنگام ظهور اسلام ساکنان اصلی سرزمین عرب بودند. علاوه بر آن‌ها قوم یهود نیز به صورت پراکنده در آنجا زندگی می‌کرد. بنابراین، در حقیقت سرزمین عرب تا آن زمان از سه عنصر مختلف مرکب بود و هر عنصری از قبایل و شاخه‌های بی‌شماری تشکیل شده بود که از یمن تا شام پراکنده بودند. آن‌ها شاخه‌های کوچک و مختلفی داشتند و چون در این کتاب در جاهای مختلف نام‌های آن‌ها ذکر می‌شود، لذا تذکره مختصری از آنان ذیلاً بیان می‌گردد.

بنوقحطان:

این خاندان دارای سه شاخه بزرگ است:

• قضاعه.
• کهلان.
• ازد.

«حمیر» نیز شاخه‌ای از آن است که حاکم یمن بود، ولی وقایع این کتاب به آن‌ها ارتباطی ندارد.

• قبایل قضاعه: عموم علمای انساب «قضاعه» را جزو بنوقحطان می‌دانند و ما در اینجا نیز از آن‌ها تبعیت کردیم و گرنه در حقیقت آن‌ها از زمر «بنواسماعیل»‌اند. به هرحال، «قضاعه» دارای شاخه‌های ذیل می‌باشد:

«بنوکلب»، «بنوتنوخ»، «بنوجرم»، «بنوجهینه»، «بنونهد»، «بنوعذره»، «بنواسلم»، «بلی»، «سلیح»، «ضجعم»، «تغلب»، «نمر»، «اسد»، «تیم اللات»، «کلب».

• کهلان: دارای تیره‌های زیر می‌باشد:

«بنوبجیله»، «خثعم»، «همدان»، «کنده»، «مذحج»، «طی»، «لخم»، «جذام»، «عامله».

• ازد: انصار تیره‌ای از «ازد» بودند، «اوس»، «خزرج»، «خزاعه»؟ «غسان» و «دوس». قبایل مشهور عدنانی که از «مُضَر» منشعب شده است به شرح ذیل می‌باشند:
• بنی خندف: دارای این قبیله‌هاست: «هذیل»، «کنانه»، «اسد»، «ضبه»، «مزینه»، «رباب»، «تیم»، «هنون»، برای هریک از این‌ها شاخه‌های متعددی وجود دارد.

اصول                  فروع

 

کنانه                                 «قریش»، «دول»

هون                                  «قاره»

رباب                                 «عدی»، «تیم»، «عکل»، «ثور»

تیم                                    «مقاعس»، «قریع» «بهدله»، «یربوع»، «ریاح»، «ثعلبه»، «کلیب».

• بنوقیس: دارای این قبیله‌هاست: «عدوان»، «غطفان»، «اعصر»، «سلیم»، «هوازن».

تیره‌های بعضی از آن‌ها عبارتند از:

غطفان                                              «عبس»، «ذبیال»، «فزاره»، «مره».

اعصر                                                «غنی»، «باهله».

تیره‌های هوازن:                               «سعد»، «نصر»، «حیثم»، «ثقیف»، «سلول»، «بنوعامر».

و بنوعامر عبارت است از:

«بنوهلال»، «بنونمیر» و «بنوکعب».

یهود: دارای این قبایل بود: «بنوقینقاع»، «بنونضیر»، «بنوقریظه».

«بنوقحطان» و فرزندان اسماعیل قبل از اسلام حکومت‌های متعددی تشکیل داده بودند که داستان‌های پراکنده‌ای از آن‌ها در کتب تاریخ مذکور است.

 

 

[۱]– از اینجا تا حکومت‌های قدیم عرب بر کتاب اضافه شده است. (سلیمان ندوی)