اقسام سنت‌های رواتب

سنت‌های رواتب بر دو قسم‌اند: ۱٫ مؤکده که دوازه رکعت‌اند: ۱- چهار رکعت قبل از نماز ظهر ۲- دو رکعت بعد از نماز ظهر ۳- دو رکعت بعد از نماز مغرب ۴- دو رکعت بعد از عشا ۵- دو رکعت قبل از فرض صبح.

عَنْ أُمِّ حَبِیبَهَ رضی الله عنها زَوْجِ النَّبِیِّ صلی الله علیه وسلم أَنَّهَا قَالَتْ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صلی الله علیه وسلم یَقُولُ: «مَا مِنْ عَبْدٍ مُسْلِمٍ یُصَلِّی لِلَّهِ کُلَّ یَوْمٍ ثِنْتَیْ عَشْرَهَ رَکْعَهً تَطَوُّعًا، غَیْرَ فَرِیضَهٍ، إِلَّا بَنَى اللهُ لَهُ بَیْتًا فِی الْجَنَّهِ، أَوْ إِلَّا بُنِیَ لَهُ بَیْتٌ فِی الْجَنَّهِ».^[۱]

ام حبیبه رضی الله عنها همسر پیامبر صلی الله علیه وسلم می‌گوید: من از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که می‌فرمود: «هر بنده‌ی مسلمانی که هر روز، افزون بر نمازهای فرض، دوازده رکعت نماز سنت به جای آورَد، الله متعال برای او خانه‌ای در بهشت بنا می‌کند یا خانه‌ای در بهشت برای او ساخته می‌شود».

1. عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ شَقِیقٍ، قَالَ: سَأَلْتُ عَائِشَهَ عَنْ صَلَاهِ رَسُولِ اللهِج، عَنْ تَطَوُّعِهِ؟ فَقَالَتْ: «کَانَ یُصَلِّی فِی بَیْتِی قَبْلَ الظُّهْرِ أَرْبَعًا، ثُمَّ یَخْرُجُ فَیُصَلِّی بِالنَّاسِ، ثُمَّ یَدْخُلُ فَیُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ، وَکَانَ یُصَلِّی بِالنَّاسِ الْمَغْرِبَ، ثُمَّ یَدْخُلُ فَیُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ، وَیُصَلِّی بِالنَّاسِ الْعِشَاءَ، وَیَدْخُلُ بَیْتِی فَیُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ، … وَکَانَ إِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ صَلَّى رَکْعَتَیْنِ».^[۲]

عبدالله پسر شقیق می‌گوید: از عایشه رضی الله عنها درباره‌ی نفل خواندن رسول الله صلی الله علیه وسلم پرسیدم. او گفت: «قبل از نماز ظهر در خانه‌ام چهار رکعت می‌خواند، سپس می‌رفت و نماز را برای مردم برگزار می‌کرد و به خانه بر می‌گشت و دو رکعت دیگر می‌خواند. نماز مغرب را برای مردم برگزار می‌کرد، سپس بر می‌گشت و دو رکعت می‌خواند و می‌رفت تا نماز عشا را برای مردم برگزار کند. او وقتی وارد خانه می‌شد، دو رکعت نماز می‌خواند… و هنگامی‌که فجر طلوع می‌کرد، دو رکعت نماز می‌خواند».

گاهی اوقات ده رکعت می‌‌خواند، چنانچه قبلا بیان شد، یعنی قبل از ظهر دو رکعت می‌خواند.

عَنِ ابْنِ عُمَرَ رضی الله عنهما قَالَ: صَلَّیْتُ مَعَ رَسُولِ اللهِ صلی الله علیه وسلم قَبْلَ الظُّهْرِ سَجْدَتَیْنِ، وَبَعْدَهَا سَجْدَتَیْنِ، وَبَعْدَ الْمَغْرِبِ سَجْدَتَیْنِ، وَبَعْدَ الْعِشَاءِ سَجْدَتَیْنِ، وَبَعْدَ الْجُمُعَهِ سَجْدَتَیْنِ، فَأَمَّا الْمَغْرِبُ، وَالْعِشَاءُ، وَالْجُمُعَهُ، فَصَلَّیْتُ مَعَ النَّبِیِّ صلی الله علیه وسلم فِی بَیْتِهِ.^[۳]

ابن عمر رضی الله عنهما می‌گوید: با رسول الله صلی الله علیه وسلم دو رکعت قبل از نماز ظهر، دو رکعت بعد از نماز ظهر، دو رکعت بعد از نماز مغرب، دو رکعت بعد از نماز عشا و دو رکعت بعد از نماز جمعه خواندم. اما نمازهای بعد از مغرب، عشا و بعد از جمعه را با پیامبر صلی الله علیه وسلم در خانه‌اش خواندم.

2. نمازهای رواتبی که مؤکده نیستند و پیامبر صلی الله علیه وسلم بدون اینکه بر آن مداومت داشته باشد، آن‌ها را می‌خواند: دو رکعت قبل از نمازهای عصر، مغرب، و عشا. و محافظت بر چهار رکعت قبل از عصر سنت است.
3. عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُغَفَّلٍ المُزَنِیِّ رضی الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم قَالَ: «بَیْنَ کُلِّ أَذَانَیْنِ صَلاَهٌ، ثَلاَثًا لِمَنْ شَاءَ».^[۴]

عبدالله پسر مغفل رضی الله عنه می‌گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «میان هر اذان و اقامه یک نماز وجود دارد». این جمله را سه بار تکرار کرد و فرمود: «برای هرکس که بخواهد».

2. عَنْ عَلِیٍّ رضی الله عنه قَالَ: کَانَ النَّبِیُّ صلی الله علیه وسلم یُصَلِّی قَبْلَ العَصْرِ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ یَفْصِلُ بَیْنَهُنَّ بِالتَّسْلِیمِ عَلَى المَلَائِکَهِ المُقَرَّبِینَ، وَمَنْ تَبِعَهُمْ مِنَ المُسْلِمِینَ وَالمُؤْمِنِینَ.^[۵]

علی رضی الله عنه می‌گوید: پیامبر صلی الله علیه وسلم پیش از نماز عصر چهار رکعت می‌گزارد (دو نماز دو رکعتی) و پس از هر دو رکعت، با درود بر فرشتگان مقرّب و مسلمانان و مؤمنانی که (در توحید) پیرو فرشتگان هستند، سلام می‌داد.

[۱]– مسلم حدیث شماره ۷۲۸

[۲]– مسلم حدیث شماره ۷۳۰

[۳]– متفق علیه؛ بخاری حدیث شماره ۹۳۷ و مسلم حدیث شماره ۷۲۹ با لفظ مسلم

[۴]– متفق علیه؛ بخاری حدیث شماره ۶۲۴ و مسلم حدیث شماره ۸۳۸ با لفظ بخاری

[۵]– صحیح؛ ترمذی حدیث شماره ۴۲۹ و نسایی حدیث شماره ۸۷۴ با لفظ ترمذی