۱- و آشکارکردن فضایل و آثار فردی و اجتماعی آن، در حد آگاهی بچه، همچنین تفهیم رذایل و آثار سوء آن به او.
۲- باید خود پدران برای فرزندانشان الگوی شایسته و نیکوکار باشند، چون فرزند اکثراً عادت دارد که روش و اخلاق پدر را درنظر داشته باشد و میخواهد به او اقتدا کند و او را مجسم فضائل قرار میدهد.
بچه وقتی که میبیند که پدر و مادر به انجام امورات دینی اهمیت میدهند و به آن معتقدند و از چیزهایی که در دین مضر است، مانند دروغ و ظلم و فتنهگری و بخل و دیگر صفات رذیله دوری میجویند، بچه همانند پدر و مادر بار میآید و از آنان تقلید میکند.
۳- فهماندن مبادی دینی و تمرین عبادات و ممارست آن، بچه را سالم و متوجه و آگاه به مسائل دینی میسازد و انسان صالح و سلیم برای اجتماع بار میآورد.
حضرت رسول صلی الله علیه و سلمفرمود: «اولاد خود را در هفت سالگی به نماز امر کنید و در ده سالگی به خاطر ترک نماز بزنید و خوابگاهشان را جدا کنید».
۴- پدر باید با فرزندانش در داد و ستد و بقیه کارها بر اساس مهربانی و ملاطفت و محبت برخورد کند.
حضرت رسول صلی الله علیه و سلمبه اصحاب و یاران خود در باره تربیت با فرزندانشان، مهربانی و مودت و نرمی را یاد میداد و ضرب المثلی از خودش بیان فرمود که: «یک روز حضرت صلی الله علیه و سلمامام جماعت بوده و در حال سجده حضرت حسن پسر حضرت فاطمه به دوش حضرت صلی الله علیه و سلمرفته و ایشان سجده را طول داده، بعد از نماز یک نفر از اصحاب گفت: یا رسول الله! چرا سجده را طول دادی؟ حضرت صلی الله علیه و سلمفرمود: پسرم بر دوشم بود و خواستم با او عجله کنم».
حضرت صلی الله علیه و سلمبچۀ یکی از دخترانش را بوسید، مردی از اعراب گفت: یا رسول الله! آیا پسرانت را میبوسی؟ من ده فرزند دارم هنوز یکی از آنها را نبوسیدهام، حضرت صلی الله علیه و سلمفرمود: «آیا دوست داری که خداوند متعال رحمت را از دلت بردارد»؟
۵- از شرایط ضروری و لازم بر پدران اینست که فرزندان را در اختیار انسان صادق و نیکوکار بگذارند و به مصاحبت انسانهای درستکار و فاضل ملزم کنند، بچهها به همدیگر علاقه دارند و از همدیگر را تقلید میکنند.
برای پایان این فصل ما به بهترین نمونه برای تربیت شایستهای که قرآن مجید از زبان لقمان حکیم حکایت میکند اشاره میکنیم:
﴿وَإِذۡ قَالَ لُقۡمَٰنُ لِٱبۡنِهِۦ وَهُوَ یَعِظُهُۥ﴾ [لقمان: ۱۳].
«یاد کن هنگامی را که لقمان به پسر خودش در حالی که وی را اندرز میداد» گفت:
(۱) ﴿یَٰبُنَیَّ لَا تُشۡرِکۡ بِٱللَّهِۖ إِنَّ ٱلشِّرۡکَ لَظُلۡمٌ عَظِیمٞ ١٣﴾ [لقمان: ۱۳].
«ای پسرک من! برای خدا شرک قرار نده که به راستی شرک ستمی بزرگ است».
(۲) ﴿یَٰبُنَیَّ إِنَّهَآ إِن تَکُ مِثۡقَالَ حَبَّهٖ مِّنۡ خَرۡدَلٖ فَتَکُن فِی صَخۡرَهٍ أَوۡ فِی ٱلسَّمَٰوَٰتِ أَوۡ فِی ٱلۡأَرۡضِ یَأۡتِ بِهَا ٱللَّهُۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَطِیفٌ خَبِیرٞ ١۶﴾ [لقمان: ۱۶].
«ای پسرک من! اگر عمل تو هموزن دانه خردلی و در تخته سنگی یا در آسمانها یا در زمین باشد، خدا آن را میآورد که خدا بس دقیق و آگاه است».
(۳) ﴿یَٰبُنَیَّ أَقِمِ ٱلصَّلَوٰهَ…﴾ [لقمان: ۱۷].
«ای پسرک من! نماز را برپا دار».
(۴) ﴿وَأۡمُرۡ بِٱلۡعُرۡفِ﴾…. [الأعراف: ۱۹۹].
«و به کار پسندیده وادار».
(۵) ﴿وَٱنۡهَ عَنِ ٱلۡمُنکَرِ﴾…. [لقمان: ۱۷].
«و از کار ناپسند بازدار».
(۶) ﴿وَٱصۡبِرۡ عَلَىٰ مَآ أَصَابَکَۖ إِنَّ ذَٰلِکَ مِنۡ عَزۡمِ ٱلۡأُمُورِ ١٧﴾…. [لقمان: ۱۷].
«و بر آسیبی که بر تو وارد آمده است شکیبا باش، این حاکی از عزم و ارادۀ توست».
(۷) ﴿وَلَا تُصَعِّرۡ خَدَّکَ لِلنَّاسِ﴾…. [لقمان: ۱۸].
«با بیاعتنایی از مردم روی مگردان».
(۸) ﴿وَلَا تَمۡشِ فِی ٱلۡأَرۡضِ مَرَحًاۖ إِنَّ ٱللَّهَ لَا یُحِبُّ کُلَّ مُخۡتَالٖ فَخُورٖ ١٨﴾… [لقمان: ۱۸].
«و در زمین خرامان راه مرو که خداوند، خودپسندِ لافزن را دوست ندارد».
(۹) ﴿وَٱقۡصِدۡ فِی مَشۡیِکَ﴾ [لقمان: ۱۹].
«و در راهرفتن خود میانهرو باش».
(۱۰) ﴿وَٱغۡضُضۡ مِن صَوۡتِکَۚ إِنَّ أَنکَرَ ٱلۡأَصۡوَٰتِ لَصَوۡتُ ٱلۡحَمِیرِ ١٩﴾ [لقمان: ۱۹].
«و صدایت را آهسته ساز که بدترین آوازها بانگ خَران است».