وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
افعالی که خداوند در جهان می آفریند بر دو قسم است.
اول: افعالی که خداوند خودش در میان بندگانش انجام می دهد که هیچ کسی در آن اراده و اختیاری ندارد، فقط با مشیئت خداوند انجام می گیرد، مانند زنده کردن و میراندن و بیماری و تندرستی. لذا ذات متعالش می فرماید:
( وَاللَّهُ خَلَقَکُمْ وَمَا تَعْمَلُونَ).
«حال آنکه خداوند شما و آنچه را انجام می دهید، آفریده است».
و می فرماید:
( الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَیَاهَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً وَهُوَ الْعَزِیزُ الْغَفُورُ ).
«کسی که مرگ و زندگی را آفرید تا شما را بیازماید که کدامیک از شما نیکوکار است؟ و او پیروزمند آمرزگار است».
دوم: افعالی که خود مخلوقات دارای اراده انجام می دهند که این افعال با اراده و اختیار خود آنان انجام می گیرد زیرا خداوند اختیار اینگونه اعمال را به آنان واگذارکرده است لذا می فرماید:
( لِمَنْ شَاءَ مِنْکُمْ أَنْ یَسْتَقِیمَ).
« برای کسی از شما که بخواهد راست کردار شود».
و می فرماید:
(فَمَنْ شَاءَ فَلْیُؤْمِنْ وَمَنْ شَاءَ فَلْیَکْفُر ).
« پس هر کس که بخواهد ایمان بیاورد و هر کس که بخواهد کافر شود».
بنابراین بندگان در برابر افعال نیکشان ستایش و در برابر اعمال بدشان نکوهش خواهند شد و خداوند هرگز کسی را عقاب و سرزنش نخواهد کرد مگر در افعالی که بنده در آن صاحب اختیار باشد، لذا می فرماید:
(وَمَا أَنَا بِظَلَّامٍ لِلْعَبِید).
« و من. به بندگان ستمگر نیستم».
انسان فرق بین اختیار و اضطرار را می داند. اینکه کسی از بالای بام با راه پله پائین بیاید این عمل اختیاری است، اما اگر کسی او را از بالا به پائین پرت کند این اجباری است.