اعجاز لفظی در حدیث نبوی (۳)

اعجاز لفظی در حدیث نبوی (۳)

از نشانه‌های بلاغت در حدیث نبوی این است که پیامبر صلی الله علیه وسلم اسالیب و روش‌های متنوّعی را به کار می‌گرفتند و براساس شرایط و حالات سخن می‌گفتند. همچنین شیوه‌های متفاوتی را برای تأثیر در نظر می‌گرفتند که در نظریّات و بررسی‌های معاصر فنّ گفتگو و القا نیز به کار می‌رود.

اگر کسی در این زمینه تحقیق نماید، مواردی که به ذهنش خطور نمی‌کند را می‌یابد؛ می‌بیند که احادیث پیامبر صلی الله علیه وسلم به زیبایی ارائه شده‌اند و بیشترین تأثیر را دارند. همچنین شروع آن‎ها به زیبایی صورت گرفته، مخاطب را تشویق به شنیدن ادامۀ سخن می‌کند، به آرامی و متناسب بیان شده و با کندی یا سرعت ارائه نگشته و واژگانش مرتّب و حروفش متمایز و مشخّص است.

أمّ المؤمنین عایشه رضی الله عنها می‌گفت: «سخن رسول الله صلی الله علیه وسلم سخنی قاطع و روشن بود و هرکس که آن را می‌شنید، می‌فهمید.»^[۱]

در سنن ابی داود، از جابر س چنین روایت شده است: «کلام پیامبر صلی الله علیه وسلم با تأنّی و آرام بود.»^[۲]

و در سنن ترمذی چنین آمده است: «رسول الله صلی الله علیه وسلم سخنانشان را آهسته و با فاصله بیان می‌کردند، به گونه‌ای که افراد مجلس آن را حفظ می‌نمودند.»^[۳]

از بزرگ‌ترین نشانه‌ها و ویژگی‌های حدیث نبوی، آوردن تشبیه‌ها، ضرب المثل‌ها، استفادۀ از قیاس و بیان برخی اشارات متناسب با معنا و سایر علائم بلاغت نبوی است.^[۴]

[۱]– ابوداود، شمارۀ حدیث: ۴۸۳۹؛ آلبانی در صحیح الجامع، شمارۀ حدیث: ۴۸۲۶، این روایت را حسن می‌داند.

[۲]– ابوداود، شمارۀ حدیث: ۴۸۳۸؛ آلبانی در صحیح الجامع، شمارۀ حدیث: ۴۸۲۳، روایت فوق را حسن دانسته است.

[۳]– سنن ترمذی، شمارۀ حدیث: ۳۶۳۹؛ وی می‌گوید: این حدیث، حسن بوده و فقط آن را از طریق زهری می‌شناسیم.»

[۴]– برای جزئیّات و نمونه‌های بیشتر، نک: الحوار فی السّیره النّبویّه، محمّد حمد، صص ۱۲۷- ۱۶۰٫