استفاده کردن از دلایل عقلی

قرآن و سنت برای هر فرد مسلمانی حجت است و قرآن و سنت دو منبع اصلی در اسلام محسوب می شوند. اما کسانی که قرآن و سنت را قبول ندارند و منکر وجود الله هستند و پیامبران الهی را قبول ندارند با آنها از طریق دلایل عقلی می توان سخن گفت.

البته به شرطی که دلایل عقلی مخالف با نصوص نباشند.

قرآن حکایت های زیادی را از انبیا بیان کرده است که چگونه انبیا به وسیله ی دلایل عقلی مردم و قوم خودشان را به سوی توحید دعوت می دانند. به عنوان مثال:

حضرت ابراهیم علیه السلام با دلایل عقلی و با طرح سوالاتی قومش را متوجه اشتباه شان کرد: {إِذْ قَالَ لأَبِیهِ وَقَوْمِهِ مَاذَا تَعْبُدُونَ}: (زمانی به پدر و قوم خود گفت : اینها چه چیزند که می پرستید؟). {أَئِفْکًا آلِهَهً دُونَ اللَّهِ تُرِیدُونَ}: (آیا غیر از خدا، خواستار معبودهای سراپا دروغ هستید؟). {فَمَا ظَنُّکُم بِرَبِّ الْعَالَمِینَ}: (شما درباره پروردگار جهانیان چگونه می اندیشید؟). {فَنَظَرَ نَظْرَهً فِی النُّجُومِ}: (سپس نگاهی به ستارگان انداخت). {فَقَالَ إِنِّی سَقِیمٌ}: (و گفت: من بیمارم). {فَتَوَلَّوْا عَنْهُ مُدْبِرِینَ}:(آنان به او پشت کردند و رفتند). {فَرَاغَ إِلَى آلِهَتِهِمْ فَقَالَ أَلاتَأْکُلُونَ}: (پنهانی به سراغ معبودهای آنها رفت و گفت: آیا نمی خورید؟). {مَا لَکُمْ لا تَنطِقُونَ}: (شما را چه شده است که سخن نمى گویید؟). {فَرَاغَ عَلَیْهِمْ ضَرْبًا بِالْیَمِینِ}: (با قدرت هر چه بیشتر ضربه های سختی بر آنها زد). {فَأَقْبَلُوا إِلَیْهِ یَزِفُّونَ}: (به طرف ابراهیم دوان دوان آمدند). {قَالَ أَتَعْبُدُونَ مَا تَنْحِتُونَ}: (ابراهیم به آنها گفت: آیا چیزهائی را می پرستید که خودتان می تراشید؟). {وَاللَّهُ خَلَقَکُمْ وَمَا تَعْمَلُونَ}: (در حالی که خداوند هم شما را آفریده است وهم بت هایی را که می سازید؟). (صافات/۸۵-۹۶)

یا در جای دیگر حضرت ابراهیم خطاب به پدرش این گونه با دلیل عقلی با پدرش سخن می گوید: {إِذْ قَالَ لأَبِیهِ یَا أَبَتِ لِمَ تَعْبُدُ مَا لا یَسْمَعُ وَلا یُبْصِرُ وَلا یُغْنِی عَنکَ شَیْئًا} (گفت: ای پدر چرا چیزى را که نمی شنود ونمی بیند و تو را از چیزی بی نیاز نمی کند، می پرستی؟).(مریم/۴۲)

پس استفاده از دلایل عقلی (در صورتی که با آیات و احادیث در تضاد نباشند) برای کسانی که قرآن وسنت را قبول ندارند و یا افرادی که به وسیله ی شبهات دچار شک و تردید شده اند، اشکالی ندارد و چه بسا گاهی در مسیر دعوت لازم و ضروری است که از این دلایل استفاده کنیم.

نویسنده: امید خزاعی