وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
استعمال (علیه الصلاه والسلام یا صلی الله علیه وسلم) برای دیگر أنبیا نیز صحیح است و حتی برخی علما آن را برای غیر پیامبران نیز جایز می‌دانند، البته تحت شرایطی که توضیح داده خواهد شد.
در جواز استعمال لفظ «علیه السلام» برای غیر پیامبران بین علما اختلاف نظر وجود دارد، همچنین در دعای صلاه (صلی الله علیه) بر شخص معینی اختلاف وجود دارد؛ ابن قیم/ در این مورد در کتاب خود به نام «جلاء الأفهام فی فضل الصلاه على محمد خیر الأنام صلی الله علیه وسلم» مفصلا توضیح داده است؛ و نقل کرده که ابن عباس وطاووس وعمر بن عبد العزیز وأبو حنیفه ومالک وسفیان بن عیینه وسفیان ثوری و اصحاب شافعی آن را مکروه می‌دانند (یعنی استعمال «علیه السلام» یا «صلی الله علیه» را برای غیر پیامبران مکروه می‌دانند)، ولی از قاضی أبی یعلى نقل می‌کند که حسن بصری وخصیف ومجاهد و مقاتل بن سلیمان و مقاتل بن حیان و بیشتر اهل تفسیر آن را جایز می‌دانند. و باز (ابن قیم ) می‌گوید: امام احمد و اسحاق بن راهویه و ابی ثور ومحمد بن جریر طبری نیز بر این رأی هستند. (یعنی استعمال «علیه السلام» یا «صلی الله علیه» را برای غیر پیامبران جایز می‌دانند.)
سپس ابن قیم برای مخالفین این طرز دعا (علیه السلام یا صلی الله علیه) ده دلیل، و برای موافقان چهارده دلیل ذکر می‌کند، و سپس در ادامه چنین می‌گوید:
«فصل الخطاب در این مسئله آنست که دعای صلاه بر غیر از پیامبر (دو حالت دارد:) (حالت اول:) یا این دعا بر آل و همسران و اولاد پیامبر و یا حتی غیر آن‌هاست، که در اینصورت دعای صلاه بر آن‌ها همراه با پیامبرمشروع است و البته صلوات بر پیامبر به تنهایی و بدون داخل نمودن آل و اصحاب نیز جایز است.
حالت دوم: اگر بر ملایکه یا اهل طاعت و تقوا به صورت عموم باشد و کسانی که در بین آن‌ها پیامبران و غیر آن‌ها نیز وجود دارد، باز این دعا جایز است. مثلا گفته می‌شود: «اللهم صل على ملائکتک المقربین وأهل طاعتک أجمعین»
اما اگر استعمال این دعا بر شخص یا طایفه‌‌ی معینی باشد، بگونه‌ای که آن دعا به عنوان شعاری (فقط) برای آن‌ها قرار داده شود مکروه است، هرچند که عده‌ای آن را حرام می‌دانند علی الخصوص هنگامی که این دعا به عنوان شعاری برای شخص معینی قرار داده شود درحالی که برای افرادی که هم شأن آن شخص و یا حتی افضلتر از وی هستند استعمال نشود چنان‌که روافض آن را برای علی رضی الله عنه بکار می‌برند (یعنی می‌گویند: علی علیه السلام) و هرگاه اسم علی را ذکر می‌کنند می‌گویند: علیه الصلاه والسلام، در حالی که این دعا را برای کسی که از علی رضی الله عنه افضلتر است بکار نمی‌برند، و در اینحالت استعمال چنین دعایی ممنوع است…
ولی اگر این دعا (دعای صلاه) بگونه‌ای استعمال شود که به عنوان شعار(مخصوص فرد معینی) قرار نگیرد، (پس استمعماتل آن) ایرادی ندارد؛ مثلا صلاه بر کسی که زکات می‌دهد، زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم بر زن و شوهری صلاه فرستاد، و چنان‌که از علیس روایت است که بر عمر صلاه فرستاد (علی رضی الله عنه به عمر گفت: صلى الله علیک). و بدین صورت بین اختلاف وارده در این مسئله اتفاق حاصل و رأی صواب واضح می‌شود. «جلاء الأفهام» ص (۴۶۵- ۴۸۲).
و شیخ ابن عثیمین می‌گوید: «صلوات بر غیر پیامبران، چنان‌که بر پیروان آن‌ها باشد، با نص و اجماع جایز است (مثلا گفته شود: صلى الله علیه وسلم وعلى آله وصحبه وسلم) اما در صلوات بر غیر پیامبران برای شخص معینی، بین اهل علم اختلاف است که آیا جایز است یا خیر؟ صحیح آنست که (برای شخص معین نیز) جایز است، مثلا به شخص مؤمنی گفته شود: «صلی الله علیه»، زیرا خداوند تبارک و تعالی به پیامبر ج فرمود: ﴿خُذۡ مِنۡ أَمۡوَٰلِهِمۡ صَدَقَهٗ تُطَهِّرُهُمۡ وَتُزَکِّیهِم بِهَا وَصَلِّ عَلَیۡهِمۡۖ﴾ [التوبه: ۱۰۳] (از اموال آن‌ها صدقهاى (بعنوان زکات) بگیر، تا بوسیله آن، آن‌ها را پاک سازى و پرورش دهى! و (به هنگام گرفتن زکات،) بر آن‌ها دعا کن)، پس پیامبر ج بر کسی که زکات مالش را می‌آورد دعای (صلاه) می‌کرد و هنگامی که (طایفه‌‌ی أبی أوفى ) زکات هایشان را آوردند فرمود: «اللهم صلى على آل أبی أوْفَى» متفق علیه. مگر اینکه این شعار(صلوات) برای شخص معینی قرار داده شود که هرگاه نام کسی برده شود، گفته شود: صلى الله علیه (که در آنصورت جایز نیست)، زیرا این امر جز برای انبیا جایز نیست، مثلا هر وقت که نام ابوبکر را شنیدیم بگوییم: صلى الله علیه، یا هر وقت که نام عمر را شنیدیم بگوییم: صلى الله علیه، یا هر وقت که نام عثمان را شنیدیم بگوییم: صلى الله علیه، یا هر وقت که نام علی را شنیدیم بگوییم: صلى الله علیه ،( و این جایز نیست) یعنی این دعا (صلى الله علیه) جایز نیست که به عنوان شعار برای شخص معینی استفاده شود. «فتاوى نور على الدرب».
اما آنچه که مشهور است، اینست که:
– بنا به امر قرآن بر پیامبر صلاه و سلام فرستاد (یعنی: صلی الله علیه وسلم)، چنان‌که می‌فرماید:
﴿إِنَّ ٱللَّهَ وَمَلَٰٓئِکَتَهُۥ یُصَلُّونَ عَلَى ٱلنَّبِیِّۚ یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ صَلُّواْ عَلَیۡهِ وَسَلِّمُواْ تَسۡلِیمًا۵۶﴾ [الأحزاب: ۵۶].
یعنی: خدا و فرشتگانش بر پیامبر صلاه مىفرستند؛ اى کسانى که ایمان آوردهاید، بر او صلاه فرستید و سلام گویید و کاملاً تسلیم (فرمان او) باشید.
– و به تبعیت از پیامبر صلی الله علیه وسلم هنگام ذکر نام دیگر انبیاء از (علیه السلام) استفاده شود، هرچند جایز است که از (صلی الله علیه وسلم) نیز برای دیگر پیامبران استفاده شود. پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «أحب الصلاه إلى الله صلاه داود علیه السلام.. الحدیث» روایت بخاری. یعنی: محبوبترین نماز نزد خداوند، نماز داود علیه السلام است…
و نیز در مورد کعبه فرمودند: «لبنیته على أساس إبراهیم علیه السلام». روایت بخاری. یعنی: تا کعبه را براساس (بنای) ابراهیم علیه السلام بنا کنم.
مشاهده می‌شود پیامبر صلی الله علیه وسلم در هنگام ذکر نام داود و ابراهیم از شعار علیه السلام استفاده کردند و این رهنمودی برای دیگر مسلمانان است تا هنگام ذکر پیامبران از شعار «علیه السلام» استفاده شود.
– و بهتر است که بموجب آیات قرآن کریم، هنگام ذکر نام صحابه یا اهل بیتی که صحابی هم است از اصطلاح (رضی الله عنه) استفاده کرد، چنان‌که خداوند متعال در شأن اصحابش می‌فرمایند: ﴿رَّضِیَ ٱللَّهُ عَنۡهُمۡ وَرَضُواْ عَنۡهُ﴾ [التوبه: ۱۰۰]. یعنی: خداوند از آن‌ها خشنود گشت، و آن‌ها (نیز) از او خشنود شدند.
– و به هنگام شنیدن نام علما از اهل بیت و دیگران یا سایر مومنان «رحمه الله» اگر فوت کرده باشند و «حفظه الله» اگر در قید حیات باشند، استفاده شود. و در هیچیک از آن‌ها اختصار به رمز جایز نیست. والله تعالی اعلم