الله به هر انسان غنی و فقیری اسباب کامیابی و رستگاری را عنایت فرموده و اسبابی مانند مال و پست و مقام که در آن رستگاری وجود ندارد، را به بعضی از مردم عطا نموده است.
ایمان و اعمال صالح، تنها سبب کامیابی و رستگاری در دنیا و آخرت میباشد و این حقی است که برای هر شخصی وجود دارد و همچنین قلب جایگاه ایمان است که نزد تمام افراد وجود دارد و اعضا که مکان انجام دادن اعمال صالح هستند، برای همهی افراد موجود است. پس کسیکه در قلب او ایمان وجود دارد و از اعضای او اعمال صالح سرچشمه میگیرد، در دنیا و آخرت رستگار است، اما غیر از آنها، از جملهی کسانی خواهند بود که زیانکار و دچار خسران و ضرر میشوند.
الله بلندمرتبه میفرماید: ﴿وَٱلۡعَصۡرِ١ إِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ لَفِی خُسۡرٍ٢ إِلَّا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ وَتَوَاصَوۡاْ بِٱلۡحَقِّ وَتَوَاصَوۡاْ بِٱلصَّبۡرِ٣﴾ [العصر: ۱-۳].
«سوگند به عصر که انسان در زیان است. مگر مؤمنان نیکوکاری که یکدیگر را به حق سفارش نمودهاند و به شکیبایی توصیه کردهاند».
یک. کامیابی و رستگاری در دنیا و آخرت فقط با ایمان و عمل صالح به دست میآید. ارزش انسان نزد الله به اندازهی ایمان و اعمال صالحی است که در او وجود دارد و به خاطر مال و سرمایه و چیزها و منصبها نیست.
ارزش انسان نزد الله به خاطر صفات و ویژگیهایی است که دارد، نه به خاطر ذات خویش. پس ابولهب فردی است که از اصالت و نسب بالایی برخوردار است، ولی به زودی به آتشی که شعلهور است وارد میشود، برای اینکه او به الله ایمان نیاورد و بلال حبشی س به خاطر گفتن «لااله الا الله» نزدیک بود از سنگینی سنگی که بر شکمش گذاشته میشد، بمیرد. پس الله به او مقام داد و او را بالا برد تا جایی که در فتح مکه بر پشت بام کعبه اذان گفت. او را تا زمان مرگ مؤذن پیامبر ج قرار داد و پیامبر ج صدای کفشهای او را پیشاپیش خویش در بهشت میشنید.
و بعضی از اقوام معتقد هستند که فلاح و رستگاری در کثرت و زیاد بودن است، مانند قوم نوح. و برخی معتقد بودند که در قدرت است، مانند قوم عاد، و برخی مانند قوم ثمود اعتقاد داشتند که رستگاری در صنعت است، و بعضی مانند قوم ابراهیم معتقد بودند که در عبادت نمادها و بتها رستگاری وجود دارد. و بعضی مانند قوم شعیب رستگاری را در تجارت میدانستند و بعضی مانند قوم سبأ رستگاری را در زراعت میدانستند. و برخی مانند نمرود و فرعون معتقد بودند که رستگاری در سلطنت و حکومت است. و بعضی مانند قارون اعتقاد داشتند که رستگاری در مال و سرمایه است.