اسباب و سنگرهای مقابله با ابلیس

ابن القیم می‌فرماید: اینک به بیان قواعد سودمندی می‌ پردازیم که قطعاً با استفاده از آن‌ها انسان می‌تواند با ابلیس مقابله نماید و از شر او در امان بماند و از آن پرهیز کند.
آن‌ها قواعد، اسباب و سنگرهای نهگانه ای هستند که عبارتند از:

سنگر یکم: استعاذه و پناه‌ بردن به خداوند

سنگر دوم: قرائت دو سوره «الفلق» و «الناس»
زیرا قرائت، فهم و عمل به آن دو سوره برای رفع شر شیاطین و در امان‌ماندن از مکاید آن‌ها بسیار مؤثرند.

سنگر سوم: خواندن آیه الکرسی:

سنگر چهارم: قرائت و فهم و عمل به سوره «بقره»
زیرا در حدیثی صحیح از سهل بن عبدالله و او از ابوهریره نقل نموده که رسول خدا فرموده اند:
«لاَ تَجْعَلُوا بُیُوتَکُمْ قُبُورًا إِنَّ الشَّیْطَانَ یَنْفِرُ مِنَ الْبَیْتِ الَّذِی تُقْرَأُ فِیهِ سُورَهُ الْبَقَرَهِ» (مسلم).
«خانه‌های خود را به صورت قبرستان درنیاورید، به راستی شیطان به خانه‌هایی که سوره بقره در آن‌ها خوانده می‌شود، فرارمیکند».

سنگر پنجم: آیات پایانی سوره البقره:
زیرا در حدیثی صحیح از ابوموسی انصاری روایت شده که رسول خدا فرموده اند:الآیَتَانِ مِنْ آخِرِ سُورَهِ البَقَرَهِ ، مَنْ قَرَأَهُمَا فِی لَیْلَهٍ کَفَتَاهُ «هرکس شبی دو ایه آخر سوره بقره را بخواند، او را کفایت می‌کند» (بخاری ومسلم ).

سنگر ششم: گفتن، فهمیدن و عمل به معنای «لا إله إلا الله:«لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ»
زیرا در صحیحین حدیثی از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده که رسول خدافرموده اند:
«مَنْ قَالَ: لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَىْءٍ قَدِیرٌ. فِى یَوْمٍ مِائَهَ مَرَّهٍ، کَانَتْ لَهُ عَدْلَ عَشْرِ رِقَابٍ، وَکُتِبَتْ لَهُ مِائَهُ حَسَنَهٍ، وَمُحِیَتْ عَنْهُ مِائَهُ سَیِّئَهٍ، وَکَانَتْ لَهُ حِذرا مِنَ الشَّیْطَانِ یَوْمَهُ ذَلِکَ حَتَّى یُمْسِىَ، وَلَمْ یَأْتِ أَحَدٌ بِأَفْضَلَ مِمَّا جَاءَ بِهِ، إِلاَّ رجل عَمِلَ أَکْثَرَ مِنْ ذَلِکَ» (متفق علیه ).
«هرکس صد بار بگوید: «هیچ معبود و مستعانی به غیر از خداوند نیست. و هیچ شریکی ندارد، و مالک از آن اوست و حمد و ستایش او را سزاست، و او بر هر چیزی قدرت و تسلط دارد». به اندازه آزادکردن ده برده پاداش دارد، صد حسنه به حساب او نوشته شده و صد گناهش پاک می‌گردند. و آن روز تا شب از شر شیطان در امان می‌ماند، و هیچکس دست‌آوردی بهتر از او را ندارد، مگر کسی که بیشتر از او این را گفته باشد».

سنگر هفتم: ذکر و یاد خداوند:
که بیش از دیگر موارد از اهمیت برخوردار است، و آن ذکر بسیار خداوند است.در صحیح ترمذی حدیثی از حارث اشعری روایت شده که رسول خدا (ص) فرمده است:« خداوند به یحیی پسر زکریا به عمل به پنج جمله امر فرموده و به او امر فرمود که به بنی اسرائیل هم بگوید که به آنها عمل کنند.ودر ادامه می فرماید:همچنین خداوند به شما دستور فرموده که خداوند را ذکر و یاد کنید. ذکر خداوند همچون آن است که دشمن شخصی او را تعقیب نماید، و او به سرعت خود را به قلعه و پناهگاهی حفاظت شده و محکم برساند، و خود را از ایشان محفوظ کند. انسان نیز به همین صورت است و تنها با ذکر و یاد خداوند می‌تواند نفس خویش را در برابر شیطان مورد محافظت قرار بدهد.

سنگر هشتم: وضو و نماز:
وضو و نماز که از مهمترین و اساسی‌ترین پناهگاه‌ هایی هستند که می‌توان خود را در آن‌ها از وسوسه‌های شیطان مصون نمود. به ویژه زمانی که خشم و شهوت همچون آتش در وجود انسان شعله‌ور شوند، هیچ راهی به اندازه وضو و نماز نمی‌توانند آن‌ها را خاموش کنند.

سنگر نهم: خودداری از افراط و تفریط:
خودداری از افراط در نگاه‌کردن، سخن‌گفتن، خورد و خوراک و در آمیختن غیر ضروری با دیگران، زیرا شیطان از این راه‌هاست که به قلب و روح انسان نفوذ می‌نماید و بر او چیره می‌شود.