اساتید امام مالک

اساتید امام مالک

مدینه‌ی منوره، پیوسته مهد علم و دانش، و جولانگاه نور و معنویت بوده (و هست و خواهد بود.) به همین جهت، امام مالک، علم را از علماء و صاحب‌نظران اسلامی و طلایه‌داران عرصه‌ی فقاهت و درایت و پیشگامان پیشتازِ عرصه‌ی حدیث و روایتِ مدینه‌ی منوره فراگرفت، و نخستین کسی را که بعنوان استاد برگزید و زانوی تلمّذ در پیشش زد، «عبدالرحمن بن هرمز» می‌باشد. امام مالک در نزد وی به مدت هفت سال درنگ کرد و از او علم فراگرفت، پس از آن با دیگر شیوخ و بزرگان درآمیخت و به تحصیل و فراگیری علم و دانش مشغول شد. بدینسان تعداد و شمار اساتید بزرگوار ایشان به ۹۰۰ تن می‌رسد که ۳۰۰ نفرآنان از تابعین، و ۶۰۰ تن دیگر از اتباع تابعین می‌باشد، به همین خاطر امام مالک می‌گوید:

«ما أفتیتُ حتی شهد له سبعون أنّی اهل لذلک»: یعنی عهده‌دار منصب فتوا نشدم، تا ۷۰ تن از بزرگانِ مشایخ، بر لیاقت و صلاحیت من، بر احراز منصبِ فتوا، گواهی و شهادت دادند.

برخی از مشهورترین اساتید امام مالک عبارتند از:

۱- «ابوداود، عبدالرحمن بن هرمز»: وی از حافظان و قاریان مدینه بود، حضرت ابوهریره را دریافت و از وی علم و دانش را فراگرفت. امام مالک به مدت هفت سال در رکاب وی بود و در این مدت از او فقه و دیگر علوم را آموخت. امام مالک در این باره می‌گوید: «کُنت أتی ابن هرمز بکره فما أخرج من بیته حتی اللیل» یعنی: برای تحصیل علم و دانش و روایت و فقاهت، بامدادان به نزد ابن هرمز می‌رفتم و شب هنگام از خانه‌اش بیرون می‌شدم. و سرانجام «ابن هرمز» به سال ۱۱۷ ه‍ در اسکندریه درگذشت.[۱]

۲- «محمد بن مسلم بن شهاب زهری»(متوفی ۱۲۴ ه‍): وی از جمله‌ی تابعین مدینه، می‌باشد که امام مالک از او حدیث را سماع و اخذ نموده است. در «موطأی امام مالک» نیز احادیث و روایاتِ فراوانی از طریق او، مروی است. و بدون تردید وی را می‌توان یکی از بزرگان و طلایه‌داران و پیشقراولان و پیشگامانِ حافظان حدیث و فقهاء دانست.[۲]

۳- «نافع ابوعبدالله، مولی ابن عمر»(متوفی ۱۱۷یا ۱۲۰ ه‍): وی یکی از رجال «سلسله الذهبیه»(زنجیره‌ی زرین)، می‌باشد. امام ابوداود، پیرامون رجال این سلسله می‌گوید: «درست‌ترین و محکم‌ترین اسانید، رجال سلسله الذهب یعنی: «مالک عن نافع عن ابن عمر» می‌باشد.»

امام مالک؛ حدیث و فقه حضرت ابن عمر را از او آموخت، چراکه او از لحاظِ حفظ احادیث، و ثبت و ثقه بودن، از بزرگان تابعین به شمار می‌آمد که از حضرت ابن عمر، ابوسعید خدری، ابو لبابه و دیگر صحابه، حدیث اخذکرده، و رجال زیادی نیز همانند: ابن شهاب و مالک از وی حدیث روایت نموده‌اند.[۳]

۴- «ابو عثمان ربیعه بن عبدالرحمن مدنی»(متوفی ۱۳۶ ه‍)، معروف به «ربیعه الرأی»، و مفتی مدینه‌ی منوره. وی پیشوایی است بزرگوار و ثقه، که گروهی از صحابه از جمله: انس بن مالک را دریافته و از آن‌ها حدیث سماع و اخذ نموده است و امام مالک نیز فقهِ اهل رأی(امام ابوحنیفه و شاگردانش) را از او فراگرفت.

در وقت وفاتش، امام مالک چنین مرثیه‌سرایی کرد: «ذهبت حلاوه الفقه منذمات ربیعه الرأی» از زمانی که ربیعه الرأی، دارفانی را وداع گفته، حلاوت و شیرینی فقه نیز برچیده شده است».[۴]

[۱]– «مالک » ابو زهره ص ۸۹ و «الأعلام» (۳/۳۴۰)

[۲]– الاعلام (۷/۹۷)

[۳]– شجره النور الزکیه (۱/۴۸).

[۴]– همان (۱/۴۶) و«الاعلام » (۳/۱۷)