وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
از کتب تألیف‌شده در طریق متکلمین، می‌توان به کتاب «البرهان» تألیف «امام الحرمین عبدالملک بن عبدالله جوینی شافعی»، متوفای ۴۱۳ هـ و کتاب «المستصفی» تألیف «ابوحامد محمد بن محمد غزالی شافعی»، متوفای ۵۰۵ هـ و کتاب «المعتقد» تألیف «ابوالحسین محمد بن علی بصری معتزلی»، متوفای ۴۱۳ هـ، را اشاره کرد. این سه کتاب را «فخر الدین رازی شافعی»، متوفای ۶۰۶ هـ تلخیص کرده است[۱].
نیز «امام سیف الدین آمدی شافعی»، متوفای ۶۳۱ هـ، آن‌ها را در کتاب «الإحکام فی أصول الأحکام» تلخیص کرده است.
از مهم‌ترین کتبِ نگاشته‌شده در مکتب احناف هم، می‌توان به کتاب «الفصول فی الأصول» تألیف «ابوبکر بن احمد بن علی» معروف به «جصّاص»، متوفای ۳۷۰ هـ و کتاب «تقویم الأدلّه فی أصول الفقه» تألیف «ابوزید عبدالله بن عمر دبوسی»، متوفای ۴۳۰ هـ و کتاب «الأصول» تألیف «فخر الإسلام علی بن محمد بزدوی»، متوفای ۴۸۲ هـ، و شرح آن با نام «کشف الأسرار» تألیف «عبدالعزیز بن احمد بخاری»، متوفای ۷۳۰ هـ اشاره کرد.
از کتب تألیف‌شده در مکتب جمع بین طریقین هم، می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد: «بدیع النظام» تألیف «امام مظفر الدین احمد بن علی ساعاتی حنفی»، متوفای ۶۴۹ هـ که کتابی است گردآورنده‌ی دو کتابِ بزدوی و الإحکام و «التنقیح» و شرح آن به نام «التوضیح» هردو تألیف «صدر الشریعه عبدالله بن مسعود حنفی»، متوفای ۷۴۷هـ و شرح آن با نام «شرح التوضیح» تألیف «شیخ سعد الدین مسعود بن عمر تفتازانی شافعی»، متوفای ۷۹۲ هـ و «جمع الجوامع» تألیف «تاج الدین عبدالوهاب بن علی سُبکی شافعی»، متوفای ۷۷۱ هـ و «التحریر» تألیف «ابن همام حنفی»، متوفای ۸۶۱ هـ و شرح آن با نام «التقریر والتحبیر» تألیف «محمد بن محمد امیر الحاج حلبی»، متوفای ۸۷۹ هـ و «مسلم الثبوت» تألیف «محب الله ابن عبدالشکور»، متوفای ۱۱۱۹ هـ و «شرح آن» از «علامه عبدالعلی محمد بن نظام الدین انصاری» و کتاب‌های دیگر.
از مهم‌ترین کتب اصولی در نزد علمای جعفریه، می‌توان به کتاب «الذریعه إلی أصول الشریعه» تألیف «سید شریف مرتضی»، متوفای ۳۳۶ هـ و کتاب «عده الأصول» تألیف «شیخ ابوجعفر محمد بن حسین بن علی طوسی»، متوفای ۴۶۰ هـ اشاره کرد[۲].
از کتاب‌های متأخر آنان هم، می‌توان به کتاب «القوانین» تألیف «ابوالحسن گیلانی» نام برد که در سال ۱۲۰۵ هـ تألیف آن را به پایان رسانده است و از کتاب‌های معاصر آنان، کتاب «العناوین» تألیف «شیخ محمد مهدی خالصی کاظمی» است که در سال ۱۳۴۱ هـ تألیف آن را به پایان برده است.
[۱]– لازم به یادآوری است که بزرگ‌ترین کتاب تألیف‌شده در این مکتب کتاب «التقریب والإرشاد الکبیر» تألیف «قاضی ابوبکر باقلانی»، متوفای ۴۰۳ هـ، است که به گواه راویان بالغ بر ده هزار صفحه بوده است و در دو کتاب «التقریب والإرشاد الأوسط» و «التقریب والإرشاد الصغیر» خلاصه شده است، اما فقط بخشی از کتاب «التقریب والإرشاد الصغیر» باقی مانده است که به همت دکتر ابوزنید در سه مجلد به چاپ رسیده است. این کتاب، در اصول فقه، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و علمای بعد از قاضی ابوبکر، چون امام الحرمین و امام غزالی، به آثار ایشان چشم داشته‌اند و از آن‌ها بهره برده‌اند. مترجم
[۲]– فوائد الأصول، ص ۵٫