از دیدگاه قرآن، سه نوع شخصیت وجود دارد؛ مؤمن، کافر و منافق

 

شخصیت‏های مؤمن، خود دارای سه درجه شخصیتی می‏باشند؛ آنان که به خود ظلم می‏کنند، آنان که میانه رو هستند و آنان که پیشتازانند:

فاطر

ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتَابَ الَّذِینَ اصْطَفَیْنَا مِنْ عِبَادِنَا فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِّنَفْسِهِ وَمِنْهُم مُّقْتَصِدٌ وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَیْرَاتِ بِإِذْنِ اللَّهِ ذَٰلِکَ هُوَ الْفَضْلُ الْکَبِیرُ

ﺳﭙﺲ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻤﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﻣﻴﺮﺍﺙ ﺩﺍﺩﻳﻢ ؛ ﭘﺲ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﺳﺘﻤﻜﺎﺭ ﺑﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺍﻧﺪ ، ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺭﻭ ، ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﺫﻥ ﺧﺪﺍ ﺩﺭ ﻛﺎﺭﻫﺎﻯ ﺧﻴﺮ [ ﺑﺮ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ] ﭘﻴﺸﻰ ﻣﻰ ﮔﻴﺮﻧﺪ ، ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺁﻥ ﻓﻀﻞ ﺑﺰﺭﮒ .(۳۲)

مشخصه بارز شخصیت کافر آن است که دل و اندیشه‏اش را قفل کرده است و راهی برای نفوذ هیچ حرف تازه و اندیشه متفاوتی نگذاشته است و به همین دلیل، از درک حقایق عاجز است.

البقره

إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ

ﺑﻰ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ [ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﻭ ﺁﻳﺎﺗﺶ ] ﻛﺎﻓﺮﻧﺪ ﻣﺴﺎﻭﻯ ﺍﺳﺖ ﭼﻪ ﺑﻴﻤﺸﺎﻥ ﺩﻫﻰ ﻳﺎ ﺑﻴﻤﺸﺎﻥ ﻧﺪﻫﻰ ، ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻧﻤﻰ ﺁﻭﺭﻧﺪ .(۶)

خصوصیت ‏بارز شخصیت منافق از دیدگاه قرآن، دوگانگی ریشه‏ای در ظاهر و باطن است؛ به همین دلیل، مبتلا به شک و تردید و عدم قدرت تصمیم‏گیری و ناتوانی در قضاوت می‏شود:

المنافقون

ذَٰلِکَ بِأَنَّهُمْ آمَنُوا ثُمَّ کَفَرُوا فَطُبِعَ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لَا یَفْقَهُونَ

ﺍﻳﻦ [ ﺻﻔﺖ ﺯﺷﺖ ﻧﻔﺎﻕ ﻭ ﺑﺪﻯ ﺍﻋﻤﺎﻝ ] ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﻧﺎﻥ [ ﻧﺨﺴﺖ ] ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ، ﺳﭙﺲ ﻛﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮ ﺩﻝ ﻫﺎﻳﺸﺎﻥ ﻣﻬﺮ [ ﺗﻴﺮﻩ ﺑﺨﺘﻰ ]ﺯﺩﻩ ﺷﺪ ، ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﺖ [ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺭﺍ ] ﻧﻤﻰ ﻓﻬﻤﻨﺪ .(۳)