ارتداد، اقسام و احکام آن

رده: در لغت به معنای رجوع و بازگشت است خداوند می‌‌فرماید:

﴿وَلَا  تَرۡتَدُّواْ عَلَىٰٓ أَدۡبَارِکُمۡ﴾ [المائده: ۲۱].

«و به [عقیده] پیشینیان برنگرد».

و در اصطلاح فقهی: کافر شدن پس از مسلمان شدن است، خداوند می‌‌فرماید:

﴿وَمَن یَرۡتَدِدۡ مِنکُمۡ عَن دِینِهِۦ فَیَمُتۡ وَهُوَ کَافِرٞ فَأُوْلَٰٓئِکَ حَبِطَتۡ أَعۡمَٰلُهُمۡ فِی ٱلدُّنۡیَا وَٱلۡأٓخِرَهِۖ وَأُوْلَٰٓئِکَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِیهَا خَٰلِدُونَ﴾ [البقره: ۲۱۷].

«و هر کس از شما از دینش برگردد و در حال کفر بمیرد، چنین کسانی اعمالشان در دنیا و آخرت بر باد می‌رود و آنان اعمالشان از بین رفته و تا ابد در آتش می‌مانند».

اقسام ارتداد: هر کس یکی از نواقض اسلام را انجام دهد، مرتد می‌شود، نواقض اسلام زیاد است و به چهار دسته تقسیم می‌‌شود:

• مرتدشدن زبانی: مانند دشنام دادن به الله، یا رسول خدا صلی الله علیه و سلم، یا ملائکه، یا یکی از پیامبران او، یا کسی ادعای علم غیب یا ادعای پیامبری کند، یا کسی را تصدیق کند که ادعای علم غیب می‌کند، یا غیرخدا را به فریاد بخواند، یا در کارهایی که غیرخدا قادر به انجام آن نیست تقاضای کمک و فریادرسی از غیرخدا کند، یا به غیرخدا در آنچه فقط در حیطه‌ی قدرت خداوند است، پناه برد.

• مرتدشدن بصورت عملی: مانند سجده بردن برای بت، درخت، سنگ، قبور و ذبح برای قبور، انداختن قرآن در جاهایی که نجس و ناپاک است، جادوگری، یادگرفتن و یاد دادن آن، و عدم حکمرانی به قوانینی که خداوند نازل کرده با اعتقاد به جایز بودن این امر.

• مرتدشدن اعتقادی: مانند اعتقاد به این که خداوند شریک دارد، یا زنا و مشروبات الکلی و ربا حلال است، یا اینکه فرد بگوید نان حرام است، و نماز واجب نیست، و مانند اینها که حلال یا حرام یا واجب بودن آن به اجماع قطعی ثابت شده است، و همه از آن آگاهند.

• مرتد شدن با شک در موارد فوق: مانند کسی که در حرام بودن شرک، زنا و مشروبات الکلی شک کند، یا در حلال بودن نان، یا در رسالت پیامبر صلی الله علیه و سلم و سایر انبیاء شک کند، یا در صدق پیامبر یا دین اسلام یا صلاحیت دین اسلام برای این زمان شک داشته باشد.

احکامی که پس از اثبات ارتداد، بر مرتد جاری می‌‌شود

• به او سه روز مهلت داده شود که توبه کند، اگر توبه کرد و مسلمان شد، توبه‌‌اش قبول می‌شود و به حال خود رها می‌‌شود.

• اگر از توبه سرباز زد قتلش واجب است، چون پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود: «من بدل دینه فاقتلوه»^[۱]. «هر کس دینش را تغییر داد او را بکشید».

• در مدت سه روز مهلت داده شده برای توبه، از تصرف در اموالش منع می‌‌شود، اگر مسلمان شد داراییش به او تعلق می‌گیرد و اگر توبه نکرد داراییش از وقتی که به مجازات مرتد شدن کشته شود، یا در حال ارتداد بمیرد به عنوان مال غنیمت، به بیت ‌المال مسلمانان تعلق می‌‌گیرد. و گفته شده: از زمان مرتد شدن دارایی‌اش را در مصالح مسلمین صرف کنند.

• رابطه‌ی ارث و میراث بین او و خویشاوندانش قطع می‌شود لذا هیچ کس از او ارث نمی‌‌برد و میراث کسی هم به او نمی‌رسد.

• اگر در حال مرتد شدن بمیرد یا کشته شود نه غسل داده می‌شود و نه بر او نماز خوانده می‌‌شود، و نباید در قبرستان مسلمین دفن شود، بلکه باید در گورستان کافران دفن یا در هر جای دیگری غیر از قبرستان مسلمانان زیر خاکش کنند.

 

[۱]– بخاری و أبو داود.