اختلاف فقها در مورد خمس(۱)

شیخ ابوجعفر طوسی متوفای سال (۴۶۰ هجری):

او صاحب کتاب‌های: (الاستبصار، و تهذیب الاحکام) است که دو کتاب از کتابهای چهارگانه‌ای است که در روایت مذهب بر اساس آن‌ها قرار دارد، و همچنین صاحب دو کتاب از کتابهایی است که در مذهب شیعه کتابهای معتبر (رجال) شمرده می‌شوند، در آغاز کتاب (النهایه) او اینگونه معرفی شده است: (امام فرقه (شیعه) بعد از ائمه معصومین، و پایه شیعه در همه آنچه متعلق به مذهب و دین است و به طور مطلق شیخ الطائفه است).

طوسی می‌گوید: (اما در زمان غیبت به شیعیان خود اجازه داده‌اند که در حقوق شخصی خود از قبیل ازدواج و تجارت و مسکن خود تصرف کنند، اما در غیر این چیزها به هیچ عنوان خودشان حق تصرف ندارند. و در مورد خمس‌های گنجیه‌ها وغیره که آنان مستحق آن هستند اصحاب ما اختلاف کرده‌اند، و در این مورد نص مشخصی وجود ندارد، و بلکه هر یک از روی احتیاط سخن گفته است: بنابراین بعضی گفته‌اند در زمان غیبت همان طور که تصرف در امور ازدواج و تجارت برای ما مباح است و خمس در آن معاف است، همچنین در این گنج‌ها خمس واجب نیست.

و گروهی گفته‌اند:‌ انسان تا وقتی زنده است باید خمس را نگهداری کند، سپس وقتی مرگش فرا رسید یکی از برادرانش را که مورد اعتماد است وصیت کند که آن را به صاحب زمان وقتی ظهور کرد تحویل دهد، یا همانند او کسی دیگر را سفارش کند تا آن که به صاحب الزمان برسد.

و گروهی گفته‌اند باید خمس گنج دفن شود، چون وقتی امام مهدی ظهور کند زمین خزانه‌هایش را بیرون می‌آورد.

– و گروهی گفته‌اند خمس باید به شش قسمت تقسیم شود: سه قسمت آن مال امام است که دفن می‌شود، و یا به کسی سپرده می‌شود که مورد اعتماد است، و سه قسمت دیگر آن بر مستحقان و یتیمان و فقرا و ماندگان در راه آل محمد تقسیم مى‌گردد. و باید چنین کرد چون مستحقان این سه قسمت مشخص است گرچه کسی که آن را تحویل بگیرد و تقسیم کند مشخص نیست، چنان که مستحق زکات مشخص است و کسی که آن را تحویل می‌گیرد و تقسیم می‌کند مشخص نیست، و هیچ کس نگفته که دادن زکات به مستحقان آن جایز ینست. و اگر کسی احتیاط کند و به یکی از این اقوال مذکور عمل کند و آن را دفن کند، یا به کسی دیگر بسپارد گناهکار نمی‌شود[۱].

[۱]– النهایه فی مجرد الفقه والفتاوی: ص ۲۰۰-۲۰۱٫

مقاله پیشنهادی

زهد رسول الله صلی الله علیه وسلم

عَنْ أبِی هُرَیْرَهَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم: «اللَّهُمَّ ارْزُقْ آلَ مُحَمَّدٍ …