اختلاف تنوع

اختلاف تنوع منجر به تکامل می شود. و این زمانی است که در مساله ای دلایل مختلف وجود داشته باشد اما جمع بین آنها ممکن باشد. مانند تفسیر این کلام الهی که می فرماید: «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ» چنانکه در تفسیر آن گفته شده: منظور از صراط مستقیم کتاب الله است. و نیز گفته شده: اسلام است. و همچنین گفته شده: منظور راه و روش رسول خدا می باشد. و نیز گفته شده: منظور راه و روش دو یارش پس از او می باشد. اما همه ی این اقوال صحیح است و به یکدیگر وابسته می باشند. زیرا کسی که از رسول خدا پیروی کند و پس از رسول خدا به ابوبکر و عمر اقتدا کند، درحقیقت از حق و حقیقت پیروی کرده است. و هرکس از حق پیروی کند درحقیقت از اسلام پیروی کرده است و هرکس از اسلام پیروی کند، در واقع از قرآن پیروی کرده است و قرآن همان کتاب الله و ریسمان استوار و راه مستقیم الهی است. بنابراین همه ی این تفاسیر صحیح است و یکدیگر را تصدیق می کنند.[۱]

دیدگاه سلف در مورد این نوع اختلاف:

در چنین اختلافی، به مخالف اعتراض نمی شود و دیدگاه وی انکار نمی شود و نه مخطی خوانده می شود و نه گنه کار؛

[۱] – نگا: تفسیر ابن کثیر؛ سوره فاتحه؛ مجموع الفتاوی: ۱۶/۱۳۹-۱۴۰