مقتدی با امام چهار حالت دارد:
- مسابقه: آن است که مقتدی در تکبیر اول، رکوع، سجده، سلام دادن و غیر آن بر امام پیشی بگیرد. این عمل جایز نیست. کسیکه چنین کند باید برگردد و تابع امام قرار گیرد، اگر برنگشت، نمازش باطل است و اگر در تکبیر احرام بر امام پیشی گرفت، نمازش به هیچ عنوان با نماز امام منعقد نخواهد شد.
- موافقت: آن است که مقتدی مو به مو از حرکات امام و انتقال وی از رکنی به رکن دیگر با او همگام است، مانند تکبیر گفتن، رکوع و امثال آن. این عمل ناپسند است. اگر در تکبیر نخست با امام همزمان باشد، نمازش منعقد نمیشود.
- متابعت: آن است که مقتدی بلافاصله پس از افعال امام آنها را انجام میدهد، این متابعت از سوی مقتدی امری پسندیده است و اقتدای مشروع همین است.
- مخالفت: آن است که مقتدی از امامش تأخیر میکند تا اینکه امام وارد رکن دیگر میشود. این عمل جایز نیست؛ زیرا اقتدا را ترک نموده است.
الله بلندمرتبه میفرماید: ﴿فَلۡیَحۡذَرِ ٱلَّذِینَ یُخَالِفُونَ عَنۡ أَمۡرِهِۦٓ أَن تُصِیبَهُمۡ فِتۡنَهٌ أَوۡ یُصِیبَهُمۡ عَذَابٌ أَلِیمٌ۶٣﴾ [النور: ۶۳]. «پس کسانی که از فرمان[و احادیث صحیح]ش سرپیچی میکنند، باید بترسند از اینکه اندوه و بلایی بر سرشان بیاید یا به عذابی دردناک گرفتار شوند».