احادیث ضعیف و موضوع و اثر آنها بر عقیده مسلمانان

تعریف حدیث موضوع:

عبارت است از حدیثی که ایجاد شده و ساخته و پرداخته­ ی ذهن جعل کننده­ ی آن می­باشد. حدیث موضوع بدترین انواع حدیث ضعیف است. و با آگاهی از موضوع بودن آن، روایت کردن آن در هر معنایی حرام است مگر اینکه موضوع بودن آن بیان گردد.[۱]

ابن کثیر رحمه­ الله می­گوید: «روایت حدیث موضوع برای هیچ یک از مردم جایز نیست مگر در راستای توبیخ و نکوهش و رد آن؛ تا اینکه جاهلان و نادانان و عوامی که فریب آن­را خورده­ اند، از آن برحذر باشند».[۲]

هشدار در مورد دروغ بستن به رسول خدا صلی الله علیه و سلم:

۱- از مغیره بن شعبه روایت است که می­ گوید: شنیدم که رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمودند: «إِنَّ کَذِبًا عَلَیَّ لَیْسَ کَکَذِبٍ عَلَى أَحَدٍ، مَنْ کَذَبَ عَلَیَّ مُتَعَمِّدًا، فَلْیَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ»:[۳] «دروغ بستن بر من همچون دروغ بستن بر افراد دیگر نیست. هرکس عمدا بر من دروغ ببندد، پس باید جایگاه خود را در آتش آماده ببیند».

و از وائله بن اسقع روایت است که رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمودند: «إِنَّ مِنْ أَعْظَمِ الفِرَى أَنْ یَدَّعِیَ الرَّجُلُ إِلَى غَیْرِ أَبِیهِ، أَوْ یُرِیَ عَیْنَهُ مَا لَمْ تَرَ، أَوْ یَقُولُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ مَا لَمْ یَقُلْ»:[۴] «یکی از بزرگ­­ترین دروغ­ها این است که انسان خود را به کسی جز پدرش نسبت دهد یا خوابی را که ندیده است بگوید: دیده­ ام؛ و یا سخنی را به رسول الله صلی الله علیه و سلم نسبت دهد که او نگفته است».

و از سمره بن جندب روایت است که رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمودند: «مَنْ حَدَّثَ عَنِّی بِحَدِیثٍ یُرَى أَنَّهُ کَذِبٌ، فَهُوَ أَحَدُ الْکَاذِبِینَ»:[۵] «هر کس از من حدیثی را روایت کند که به دروغ بودن آن واقف است، او یکی از دروغگویان می­ باشد». سخاوی می­ گوید: «و این جمله به عنوان وعیدی شدید در حق کسی که حدیثی را روایت می­ کند که گمان می­کند دروغ است، کفایت می­کند».

 

[۱] نگا: تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، حافظ سیوطی، ص: ۲۷۴

[۲] – ابن الجوزی می­گوید: «چه زیبا گفته­اند: چون دیدی که حدیثی با عقل یا نقل مخالف است یا با اصول در تناقض است، بدان که آن حدیث موضوع است. و معنای در تناقض بودن حدیث با اصول این است که خارج از دیوان­های اسلامی چون مسانید و کتاب­های مشهور باشد. الباعث الحثیث: ۷۸

[۳] – بخاری: ۱۲۰۹؛ مسلم: ۵

[۴] – بخاری: ۳۲۴۷

[۵] –  مسلم؛ این حدیث متواتر است. و نووی نقل می­کند که از دویست صحابه وارد شده است. یکسان است کسی که حدیث را روایت می­کند، دروغ بودن آن­را بداند – چنانکه از علمای این علم شریف باشد – یا اینکه دروغ بودن آن­را نداند و از عوام باشد و عالم ثقه­ای وی را از دروغ بودن آن آگاه کند، در هر دو صورت نسبت دادن حدیث دروغ به رسول خدا بر وی حرام است.