وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
آیا کسی که نتوانسته روزه سنت شش روز از ماه شوال را بگیرد، می تواند در ماه بعد (یعنی در ماه ذی القعده) آن شش روز را قضاء کند؟
الحمدلله،
مسلم در صحیح خود از ابی ایوب انصاری رضی الله عنه روایت کرده که او گفت: «أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: مَنْ صَامَ رَمَضَانَ ثُمَّ أَتْبَعَهُ سِتًّا مِنْ شَوَّالٍ کَانَ کَصِیَامِ الدَّهْرِ». مسلم (۱۱۶۴).
یعنی: هرکس رمضان را روزه بگیرد و پشت سر آن شش روز از ماه شوال را روزه باشد، مانند آنست که یکسال را روزه گرفته باشد.
بر طبق ظاهر حدیث چنین برمی آید که این اجر و ثواب برای کسی حاصل می شود که در ماه شوال روزه اش را گرفته باشد، و لذا اهل علم اختلاف نظر دارند که آیا کسی که به سبب عذری در غیر ماه شوال آن شش روز را قضاء می کند، آن فضیلت و اجر ماه شوال را دارد یا خیر؟
قول اول: بعضی از علمای مالکیه و همچنین دسته ای از حنابله معتقدند که فضیلت آن شش روز برای کسی که در ماه شوال یا بعد از شوال روزه باشد حاصل می گردد، و حدیث مذکور بدان جهت ماه شوال را ذکر کرده چون نوعی آسانی برای مکلف دربر دارد، چرا که روزه گرفتن وی بعد از اتمام رمضان آسانتر است تا بعد از شوال، از اینرو ماه شوال را ذکر کرده است، وگرنه برای کسی که بعد از شوال هم آن شش روز را بگیرد همان اجر و فضیلت برای وی حاصل خواهد شد.
نگاه کنید به کتابهای: “حاشیه علی شرح الخرشی” (۲/۲۴۳)، و ”تهذیب فروق القرافی” (۲/۱۹۱) و ابن مفلح رحمه الله در “الفروع” (۳/۱۰۸).
قول دوم: بعضی از علمای شافعیه گفته اند: کسی که نتوانست آن شش روز از ماه شوال را روزه بگیرد، در ماه ذی القعده قضاء کند. اما ثواب آن همانند ثواب روزه شوال نخواهد بود. کسی که ماه رمضان روزه باشد و بدنبال آن شش روز شوال روزه بگیرد، ثواب روزه فرض یکسال برایش درنظر گرفته می شود، بر خلاف کسی که رمضان را روزه می گیرد و شش روز دیگر را در غیر ماه شوال روزه باشد، که برای او ثواب رمضان و ثواب شش روز روزه سنت درنظر گرفته خواهد شد.
نگاه کنید به کتاب: ”تحفه المحتاج” (۳/۴۵۶).
قول سوم: فضیلت مذکور در حدیث حاصل نخواهد شد مگر آنکه حتما در ماه شوال روزه گرفته شود، و این مذهب حنابله است. نگاه کنید به کتاب: “کشاف القناع” (۲/۳۳۸).
اما امید است برای کسی که چند روز از شوال را گرفته ولی به سبب عذری نتوانسته آن شش روز را تکمیل کند، اجر کامل را دریافت دارد.
علامه ابن باز رحمه الله گفته: « قضای آن بعد از تمام ماه شوال مشروع نیست، زیرا این شش روز سنتی است که محل آن تمام شده، حال چه بنا به عذری ترک کرده باشد یا بدون عذر».
همچنین در مورد کسی که چهار روز از شوال را گرفته و بنا به دلایلی نتوانسته شش روز را تکمیل کند، گفته: «روزه شش روز از ماه شوال عبادت مستحب و غیر واجب است، و برای تو اجر همان روزهایی است که روزه گرفتی، و امید می رود که اگر مانع و عذر شرعی برای تکمیل کردن آن داشتی، اجر کامل را دریافت داری؛ به دلیل فرموده پیامبر صلی الله علیه وسلم : «إِذَا مَرِضَ الْعَبْدُ أَوْ سَافَرَ کُتِبَ لَهُ مِثْلُ مَا کَانَ یَعْمَلُ مُقِیمًا صَحِیحًا». (بخاری:۲۹۹۶)
یعنی: «هرگاه، بنده ای، مریض یا مسافر باشد (و نتواند اعمال دوران صحت و اقامتش را انجام دهد) پاداش اعمالی را که در زمان صحت و اقامت، انجام می داده است، به او می رسد».
و قضای آن روزهای ترک شده بر تو لازم نیست». والله الموفق “مجموع فتاوی الشیخ ابن باز” (۱۵/۳۸۹ ، ۳۹۵).
و خلاصه اینکه: بعضی از اهل علم شش روز روزه سنت در غیر ماه شوال را همانند ماه شوال دانسته اند، و بعضی دیگر گفته اند اجر دارد ولی نه آن اجری که در ماه شوال دارد، و بعضی دیگر امیدوارند برای کسی که بنا به عذر شرعی نتوانسته همه شش روز را بگیرد، اجر کامل آن شش روز نصیب وی شود، فراموش نکنیم فضل الله تعالی واسع است و انتهایی ندارد، پس اگر کسی عذری داشت و نتوانسته بود در ماه شوال آن شش روز را بگیرد، می تواند در ماه ذی القعده آنها را جبران کند و ان شاءالله از اجر و ثواب بی نصیب نخواهد شد.
والله اعلم
وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله وأصحابه والتابعین لهم بإحسان إلی یوم الدین